Tədqiqat : Mərcan rifləri iqlimin istiləşməsi şəraitində məhv ola bilər

Bakı, 23 sentyabr, AZƏRTAC

Qərbi Atlantik Okeanında aparılan yeni araşdırmaya görə, mərcan qayalarının əksəriyyəti tezliklə böyüməyi dayandıracaq və çökməyə başlaya bilər. Eyni zamanda, qlobal istiləşmə 2°C-ə çatarsa, demək olar ki, onların hamısı bu aqibətlə üzləşə bilər.

AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, Ekseter Universitetinin mütəxəssislərinin rəhbərlik etdiyi beynəlxalq alimlər qrupu Florida, Meksika və Bonayre ətrafında 400 mərcan rifini qiymətləndirib.

“Nature” jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, istiləşmə sənayedən əvvəlki səviyyədən 2°C və ya daha yüksək səviyyəyə çatarsa, bu bölgədəki riflərin 70%-dən çoxu 2040-cı ilə qədər, 99 %-dən artığı isə 2100-cü ilə qədər böyümə prosesini dayandıracaq.

İqlim dəyişikliyi mərcan riflərinin xəstəliyi və suyun keyfiyyətinin aşağı düşməsi kimi digər məsələlərlə birlikdə onları məhv edəcək və koloniyaların böyümə sürətinə təsir edərək ümumi artımı azaldacaq. Dəyişən rif ekologiyasının böyümə potensialına necə təsir etdiyini anlamaq, yəni, canlı orqanizmlərin tarazlığının şaquli “böyüməyə” (rif əmələ gəlməsi) necə təsir etdiyini başa düşmək üçün komanda riflərin böyümə sürətinin mərcan növlərindən necə asılı olduğunu görmək məqsədilə tropik qərb Atlantikadan olan qalıq riflərini təhlil edib.

Daha sonra onlar bu məlumatları region üzrə 400-dən çox müasir rif sahəsinin ətraf mühit məlumatları ilə birləşdirib, cari rif artım templərini hesablayıb və gələcək iqlim dəyişikliyi zamanı bu dərəcələrin necə dəyişəcəyini, riflərin bundan sonra dəniz səviyyəsinin qalxmasının öhdəsindən gələ bilməyəcəyini araşdırıblar.

“Tədqiqatlarımız göstərir ki, mövcud CO2 emissiya ssenariləri altında Atlantik mərcan qayalarının əksəriyyəti nəinki böyüməyi dayandıracaq, hətta bir çoxları əsrin ortalarına qədər həqiqətən dağılacaq. Eyni zamanda, dəniz səviyyəsinin qalxması sürətlənəcək və təhlilimiz göstərir ki, rif artımı bu sürətdən geri qalacaq. Çünki riflər və dəniz səviyyəsi əks istiqamətdə hərəkət edəcək və su basqınları riskini artıracaq. Həssas rif sahilləri və sahil ekosistemləri əsaslı şəkildə dəyişir”, -deyə Exeter Universitetinin professoru Kris Peri vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, qlobal istiləşmə 2°C-dən çox olarsa, əsrin sonuna qədər suyun dərinliyi təxminən 0,7 metr, daha yüksək sürətlə isə 1,2 metr artacaq. Riflərin böyüməsinə canlı mərcanların bolluğu və növləri güclü təsir göstərir.

Xəstəliklərin yayılması və yüksək temperatur səbəbindən ağartma hadisələri də daxil olmaqla bir çox amillər qayaların əksəriyyətinin tərkibini dəyişdirərək əsas qayalıq quran növlərin nəslinin kəsilməsinə səbəb olur.

İtkiləri geri qaytarmağa və rif artımını çoxaltmağa yönəlmiş strategiyalardan biri mərcanların bərpasıdır. Exeter Universitetinin professoru Elis Uebb deyir: “Suyun dərinliyinin artmasının məhdudlaşdırılmasına əhəmiyyətli təsir göstərmək üçün hər hansı bərpa işlərinin effektiv torpaq və su idarəçiliyi, eləcə də iqlim dəyişikliyinə qarşı sürətli yumşaldıcı tədbirlərlə birləşdirilməsi lazımdır. Qlobal istiləşməni 2°C-dən aşağı saxlamaq üçün tədbirlər görülməsi də çox vacibdir”.