“Təhsil nəticəsi bu gündəykən maaş müzakirəsi mənasızdır” KAMRAN ƏSƏDOV

“Biz tələbə kreditlərinin çox olmasını istəyirik. Bundan əlavə, biz tələbə kreditlərini tələbələrin digər xərclərinə yönəldə bilərik. Belə olduqda daha az tələbəyə kredit verə bilərik. Seçim bundan ibarətdir ki, yalnız təhsil haqqını ödəməklə daha çox tələbəni əhatə etmək, yoxsa qida xərclərini də ödəməklə daha az tələbəni əhatə etmək. Bu, balanslaşdırılmış yanaşmadır”.

Bunu elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev Milli parlamentin Aqrar siyasət, Ailə, qadın və uşaq məsələləri, Elm və təhsil komitələrinin birgə iclasında deputatların suallarını cavablandırarkən deyib.

Nazir məktəblərin ixtisarlaşmasının davam edəcəyini bildirib:

“Biz bunu ixtisar yox, səmərəlilik yanaşması adlandırırıq. 5-10 nəfər şagirdi olan məktəbdə keyfiyyətli təhsil vermək mümkün deyil. Bir sinifdə 2 uşaq varsa, biz musiqi dərsini, xoru necə keçək?! Şagirdin gələcək həyatına 10 nəfərlik məktəb necə təsir edəcək?

Başa düşürəm ki, 10 nəfərlik şagird təhsil alanda orada 20 nəfər işləyir. Bizim işimiz təhsildir, çalışırıq ki, keyfiyyət olaraq təhsili inkişaf etdirək. Bir sinifdə1 uşaq da, 40 uşaq da olanda təhsil xərcləri 20-25 min manat arasında dəyişir. Biz həmin uşağı başqa yerdə gətirib daha keyfiyyətli təhsil verə bilərik”.

Gununsesi.info-ya danışan təhsil eksperti Kamran Əsədov mövzuya belə münasibət bildirib:

“Elm və Təhsil naziri Emin Əmrullayevin irəli sürdüyü yeni modelin mahiyyəti çox aydındır: müəllimi məktəbə bağlamaq, onun əməyinə real qiymət vermək və peşəni maddi–mənəvi baxımdan daha cəlbedici etmək. Bu islahat müəllimi məcbur etmir, əksinə, könüllü, rəqabətli və yüksək göstəriciyə söykənən bir sistem qurur. Dünyanın inkişaf etmiş təhsil sistemlərində müəllim statusunu müəyyən edən əsas mexanizmlər də məhz budur.

Bu gün etiraz edənlərin 99 faizinin maraqlandığı yalnız maaşdır. Heç kim “Bu model şagirdə nə verəcək?”, “Təhsilin keyfiyyəti necə artacaq?”, “Uşaqlar niyə oxuduğunu anlamır?” suallarını vermir. Halbuki problem məhz buradadır. Ümumilikdə nəticəmiz Afrikanın ən zəif ölkələrindən aşağıdırsa, PISA-da şagirdlərimizin 60 faizi oxu-anlama bacarığını yerinə yetirə bilmirsə, 9–11-ci sinif buraxılış imtahanlarında yüz minlərlə şagird 0–100 bal çərçivəsində ilişib qalırsa, deməli, “maaş soruşmaq”la yanaşı, təhsil nəticəsi barədə düşünmək də lazımdır.

Müəllim ən yüksək əməkhaqqına da layiqdir, ən yüksək sosial təminata da — bunun mübahisəsi yoxdur.

Amma bir həqiqət də var: Finlandiya maaşı tələb edirsənsə, Finlandiya səviyyəsində nəticə də verməlisən. Bizdə isə maaş “Finlandiya” deyil, amma nəticə də heç “SoMali standartı” səviyyəsində deyil.

Kimi arqument gətirir:

“Şəhər məktəblərində şərait var, kənd məktəbləri soyuqdur, avadanlıq yoxdur, əlavə iş saatı necə olsun?”

Amma bu arqument islahatın özünü yanlış göstərmir”.

O, qeyd edib ki, əksinə, problemin illərlə yığılan infrastruktur boşluğunda olduğunu sübut edir:

“Yeni model həmin boşluğu ölçmək, inventarlaşdırmaq və resursu ehtiyaca uyğun bölmək üçün yaradılıb. Əvvəlki “saat yığma” sistemi buna imkan vermirdi: məktəb nə qədər dərs saatı yazırdısa, maliyyə də o qədər gedirdi. Zəif məktəblərin ehtiyacı statistikada belə görünmürdü.

Yeni sistem isə iş vaxtına əsaslanan maliyyələşmə ilə region məktəbləsinə üstünlük verir — çünki müəllimi məktəbdə saxlayan da, məktəbin resurs planlamasını dəyişən də məhz bu modeldir.

Dünya təcrübəsi də bunu təsdiqləyir:

Bu gün kimsə deyirsə ki, “İlk olaraq istilik, avadanlıq, kabinələr düzəlsin, sonra islahat olsun” — bu, məntiqi çevirmək deməkdir. Şərait olmaması islahatdan imtina üçün səbəb deyil. İslahat elə o şəraiti yaratmaq üçün başlanır.

Məsələ çox sadədir:

Əgər biz müəllimin nüfuzunu qaldırmaq istəyiriksə, müəllim də məktəbə və sistemə bağlılığını göstərməlidir.

Əgər biz nəticə istəyiriksə, bu modelə keçməliyik.

Əgər biz inkişaf etmiş ölkələrdən nümunə gətiririksə, onda həmin ölkələrin bizdə olmayan hissələrini də görməliyik:

Bütün bunları etmədən “yalnız maaş artırılsın” demək təhsilin mahiyyətini görməməkdir.

Nazirlik bu dəfə çox ciddi və doğru istiqamətdə addım atır. Bu model müəllimə daha yüksək əməkhaqqı, daha ədalətli mexanizm, daha sabit iş yeri verir. Eyni zamanda, məktəbin son 30 ildə yığılan problemlərini görünən və ölçülən edir. İndi məsələ islahatın qarşısını kəsmək yox, onu dəstəkləməkdir.

Çünki nəticə dəyişməsə — maaşın dəyişməsinin də mənası olmayacaq.

Hə bir də, çoxunun narahatlığı repititor fəaliyyətinə problem yaranma riskinə görədir”.

Şəbnəm 

Gununsesi.info