Tramp İranı dalana sıxır Tehran Rusiya və Çinə ümid edir

2024-cü il İran üçün çətin oldu, çünki prezident İbrahim Rəisinin helikopter qəzasında ölümündən sonra ölkə tələsik yeni başçı seçmək məcburiyyətində qaldı. Məsud Pezeşkianın başçılığı ilə hakimiyyətə gələn islahatçılar, diplomatiyaya dayaqlansalar da, İsraillə asimmetrik münaqişədə heç də zəifləmədilər.
2025-ci il Tehran üçün yeni çağırışlar hazırlayır ki, bunlardan biri də respublikaçı Donald Trampın Ağ evə qayıtmasıdır. İndi iranlılar davam edən mübarizədə nəinki israillilərə təslim olmamaq, həm də Vaşinqtonun səyləri ilə dərindən təcrid olunmamaq problemi ilə üzləşirlər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Tehranın prioriteti İsraillə münaqişədə iştirak edən əsas “Proxy” bölmələrinin döyüş qabiliyyətini bərpa etməkdir. İlk növbədə, Livan “Hizbullah”ının. Ağ evdə “növbə dəyişikliyi” baş verərkən və vəzifədən gedən demokrat administrasiya Təl-Əvivi həddindən artıq gərginlikdən saxlamağa davam edərkən bu, qısa zamanda edilməlidir.
Tramp münaqişənin sülh yolu ilə sona çatmasına sadiq olsa da, İsrailin İranı devirmək ambisiyaları daha çox güclənəcək. Bundan əlavə, Tehran üçün son bir ildə IDF (İsrail ordusu – red.) ilə birbaşa qarşılaşmayanları qarşıdurmanın yeni raunduna əvvəlcədən hazırlamaq vacibdir. Söhbət yəmənli husilərdən və İraq “Haşdi-Şəabi”sindən gedir. Ötən il rəsmi Təl-Əviv onların hər ikisinə “qara işarə” qoyub, “Hizbullah” üslubunda qisas alacağını vəd edib.
Əgər israillilərin Yəmənə çatması hələ də problemlidirsə (baxmayaraq ki, onlar vaxtaşırı limanın nəqliyyat infrastrukturuna hava zərbələri endirməyə çalışırlar), Suriya ərazisindən İraqa simvolik hücum həyata keçirilə bilər.
Üstəlik, orada əvvəllər təqdim edilən məhdud İsrail kontingenti özünü kifayət qədər azad hiss edir və silahlı müqavimətlə qarşılaşmır.
Ağ ev İranın İraqdakı etibarlı nümayəndələrinə zərbə endirilməsini dəstəkləyə bilər.
Diplomatik oyunlar

Rəsmi Tehran diplomatik vasitələrə üstünlük verir, vəkil qrupların gücündən az olmayan. İsraillə münaqişəyə baxmayaraq, o, ümumiyyətlə, ayrı-ayrı regional məsələlərdə kompromislər axtarmağa hazır olan dövlət imicini qoruyub saxlamağa davam edib.
2025-ci ildə Tehran çox güman ki, əsas ərəb həmkarları - Səudiyyə Ərəbistanı, Misir və müəyyən dərəcədə BƏƏ ilə daha da detensiyaya diqqət yetirəcək. Bu ərazilərdəki diplomatik manevrlərə təkcə “regional zorakılıq” imicini itirmək cəhdi kimi deyil, həm də İsrailə qarşı əks oyun kimi baxmaq lazımdır.
Qahirə və Əbu-Dabi artıq Təl-Əvivin müttəfiqləridir və Ər-Riyad da (bir qədər tərəddüdlə də olsa) yəhudi dövlətinin rəsmi tanınmasına doğru irəliləyir. İranla yaxşı və etibarlı münasibətlər ərəblərin ona qarşı yönəlmiş İsrail avantüralarını dəstəkləmək motivasiyasını bir qədər zəiflədəcək.
Bu taktika artıq 2024-cü ildə ilk bəhrəsini verib. O zaman əksər ərəb dövlətləri müxtəlif bəhanələrlə anti-İran koalisiyasında iştirakdan yayındılar və Qırmızı dənizdə gəmiçiliyi qorumaq missiyasını dəstəkləmədilər.
Trampdan gözlənti

Tehran əsas supergüc nəhəngləri ilə balanslaşdırılmış qarşılıqlı əlaqə vasitəsilə regional mövqelərini qismən gücləndirmək niyyətindədir.
Gözlənildiyi kimi, ən çox diqqəti Rusiya ilə yaxınlaşma cəlb edib, onun çərçivəsində 2025-ci ilin yanvarında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq haqqında sazişin imzalanması gözlənilir.
Tədbir iki ölkə arasında münasibətlərdə mühüm mərhələni qeyd edir və İran elitaları tərəfindən Rusiyanın tərəfdaş kimi qəbul edilməsinin davamlılığını, eləcə də Tehranda “nüfuzlu dostların” olmasını nümayiş etdirir.
İranlılar Çini də unutmurlar: onda “qlobal investor” kimi maraqlıdır. İran hökuməti Çinin “Bir Kəmər-Bir Yol Təşəbbüsü” adı altında bu ölkəyə sanksiya təzyiqlərini yumşaltmağa və ticarət dövriyyəsini artırmağa ümid edir.
Bundan əlavə, İran və Çin həm ikitərəfli, həm də BRİKS-in himayəsi altında pilotsuz texnologiyaların birgə inkişafına, hərbi və texnoloji tərəfdaşlıqlara maraq göstərirlər.
İran hökuməti ABŞ-la ünsiyyət qurmaqda xüsusilə çətin anlar yaşayacaq. Tehranın ehtiyatlı detensiya (o cümlədən “nüvə sazişinin” bərpası yolu ilə) istiqamətindəki kursu, əsasən, demokratlar üçün hesablanmışdır, respublikaçıların regional məqsədləri, eləcə də Trampın özünün maraqları ilə zəif ziddiyyət təşkil edir.
ABŞ-nın yeni prezidenti rəqibləri ilə güzəştə getməkdənsə, onlara şərtlər diktə etmək niyyətindədir. Trampın müşavirlərinin əhəmiyyətli hissəsinin İsrailyönümlü olduğunu nəzərə alsaq, respublikaçılardan Tehrana qarşı xüsusi lütf gözləmək olmaz.
Bununla belə, Trampın ümumi çəkişməsinə baxmayaraq, İran üçüncü ölkələr vasitəsilə Vaşinqtonla danışıq qurmaq şansına malikdir. Xüsusilə, əvvəllər onların dialoqunda vasitəçi kimi çıxış etməyə çalışan Oman vasitəsilə.
Maraqlıdır ki, “Oman Təşəbbüsü”ndən bəhs edərkən Muskat “Trampın ətrafı”na istinad edir ki, bu da respublikaçıların Yaxın Şərqdəki əsas “qırmızı xətləri” müzakirə etmək istəyini göstərir.
2025-ci ildə İran Moskva və Pekinlə dostluğu ilə ABŞ-dan olan təzyiqlərə qarşı çıxmağa çalışacaq.
Y. QACAR

Ana səhifəyə dön