Ukrayna infrastrukturun qorunmasında unikal təcrübəyə malikdir...

...On ildən çoxdur ki, Ukrayna daimi kiberhücumlar və raket zərbələri təhlükəsi altında yaşayır. Ölkə ictimai infrastrukturun daimi təzyiq altında necə fəaliyyət göstərə biləcəyinə dair bir nümunəyə çevrilib. Onun təcrübəsi göstərir ki, vacib sistemlərin qorunması kibertəhlükəsizlikdən daha çox şeyə malikdir və rəqəmsal və fiziki dayanıqlığı birləşdirən hibrid yanaşma tələb edir.

SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, bu barədə Atlantic Council yazır.

2014-cü ildən bəri Ukraynanın enerji, bankçılıq və telekommunikasiya sektorları getdikcə daha şiddətli hücumlara məruz qalır. 2015-2016-cı illərdə Rusiya kiberhücumla dünyada ilk genişmiqyaslı elektrik kəsintisinə səbəb oldu.

Lakin məhz bu anlarda Ukraynanın əsas üstünlüyü - analoq dayanıqlığı - ortaya çıxdı: mühəndislər şəbəkənin zədələnmiş hissələrini əl ilə təcrid etdilər və enerjini bərpa etdilər. Mütəxəssislər vurğulayırlar ki, ehtiyat mexanizmləri olmadan tam rəqəmsallaşdırma zəifliklər yaradır.

Əsl dayanıqlıq əl rejimləri, yerli idarəetmə və rabitə kəsildikdə belə əməliyyatları davam etdirmək qabiliyyəti olan hibrid sistemlər tələb edir.

Ukraynanın bank sektoru institusional muxtariyyət modelinə çevrilib. Milli Bank tez bir zamanda məcburi təhlükəsizlik protokollarını tətbiq etdi, vahid cavab mərkəzi yaratdı və kütləvi hücumlar zamanı belə maliyyə sisteminin sabitliyini təmin etdi.

Generatorlar, peyk rabitəsi və oflayn imkanlarla təchiz olunmuş filiallar şəbəkəsi olan Power Banking təşəbbüsü xüsusilə vacib idi.

Kiberhücumlar və fiziki hücumlar çox vaxt sinxronlaşdırılır və dayanıqlıq təkcə təhdidlərin qarşısının alınması ilə deyil, həm də əməliyyatları davam etdirmək qabiliyyəti ilə müəyyən edilir.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, ölkənin sənayeyə xas cavab mərkəzlərinə, hökumət və müəssisələr arasında məcburi kəşfiyyat paylaşımına və Ukrayna, Avropa İttifaqı və beynəlxalq maliyyə institutlarını əhatə edən vahid dayanıqlıq investisiya fonduna ehtiyacı var.

Bundan əlavə, ən azı 10.000 yeni təhlükəsizlik mütəxəssisinin təlimi tələb olunur. Ukrayna artıq real dünya müharibə şəraitində infrastrukturun qorunmasında unikal təcrübəyə malikdir və indi yeni dayanıqlıq standartları və doktrinalarının hazırlanmasında qlobal liderə çevrilə bilər.

Əli Babayev