Virtual güvən, real zərər... Onlayn təhsil adı altında təqdim olunan xidmətlə vətəndaşın cibini soyurlar

Son günlər sosial şəbəkələrdə daha bir dələduzluq hadisəsi gündəmə gəlib. 27 yaşlı Azər İsmayılov “iamzerv academy” adlı saxta təhsil platforması yaradaraq endirimli xarici dil kursları elan edib, yüzlərlə vətəndaşı aldatmaqda şübhəli bilinir. Onun elanlarına inanan insanlar 50–600 manat arasında vəsaiti onun hesabına köçürüb, sonra isə əlaqə kəsilib. Bu hadisə sadəcə bir cinayət faktı deyil, rəqəmsal cəmiyyətdə etimadın necə manipulyasiya olunduğunu göstərən nümunədir. Rəqəmsal dələduzluqların əksəriyyəti bir qaydaya əsaslanır. Bu da insan psixologiyasına oynamaqdır. “Endirim”, “aksiyalı təklif”, “son yerlər qaldı” kimi sözlər insan beynində təcili qərar mexanizmini işə salır.

Bu hadisə göstərir ki, sosial şəbəkələr artıq sadəcə ünsiyyət platforması deyil, etimad iqtisadiyyatına çevrilib. İnsanlar reklamları, ödənişləri, hətta təhsil qərarlarını da orada formalaşdırır. Lakin bu mühitdə hüquqi və etik nəzarət çox zəifdir. İstənilən şəxs 10 dəqiqəyə “online academy”, “digital learning center” və ya “foreign language hub” adlı profil aça, özünü “təsisçi” kimi təqdim edə bilər. Heç bir lisenziya, vergi qeydiyyatı və ya real ünvan tələbi yoxdur.

Azər İsmayılovun hərəkətləri qanun qarşısında cinayətdir, lakin bu, təkcə bir şəxsin deyil, sistematik boşluğun simptomudur. Rəqəmsal iqtisadiyyat genişlənir, amma rəqəmsal tənzimləmə və maarifləndirmə eyni sürətlə inkişaf etmir. Nəticədə, rəqəmsal imkanlar böyüdükcə, rəqəmsal risklər də artır.

Ən acınacaqlısı odur ki, bu hadisə təhsil kimi həssas bir sahədə baş verir. İnsanlar dil öyrənmək, özünü inkişaf etdirmək istəyərkən aldanır. Bu isə cəmiyyətin bilik və inkişafa olan etimadını zədələyir. Onlayn təhsil bazarında real şirkətlərlə saxta platformalar arasındakı fərqi anlamaq getdikcə çətinləşir. Çünki bir çox “kurs” və “akademiya”ların da şəffaf qeydiyyat, müəllim heyəti və hüquqi məlumatları yoxdur.

Azər İsmayılovun işi bir xəbər başlığı kimi görünə bilər, amma bu, rəqəmsal dövrdə etimadın dəyərsizləşməsinin bariz nümunəsidir. İnsanlar daha az sorğu verir, daha çox inanır. Nəticədə isə daha çox zərər çəkir. Bu hadisə bizə bir daha xatırladır ki, texnologiya inkişaf edir, amma etibar etməzdən əvvəl yoxlamaq hələ də ən etibarlı müdafiə üsuludur.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info