Yeni Status Kvo: Ermənistan Reallığı Nə Vaxt Qəbul Edəcək?

“Gələcəkdə regionda baş verəcək hadisələri və siyasi prosesləri düzgün proqnozlaşdırmaq üçün keçmişdə yaşananlara və bu proseslərin arxasında duran siyasi fiqurların fəaliyyətinə nəzər salmaq vacibdir. Xüsusilə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın hakimiyyətə gəlişindən İkinci Qarabağ müharibəsinin sonuna qədər apardığı siyasət, bu gün atılan addımların kökünü anlamaqda əsas meyardır. Paşinyan ilk dövrlərdə fərqli bir siyasi missiya izləyirdi. Bu missiyanın əsas məqsədi beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında sülhə dair manipulyativ mövqelər nümayiş etdirmək, vaxt udmaq və eyni zamanda Qarabağın Ermənistanın ayrılmaz hissəsi kimi tanınmasına yönəlmiş addımlar atmaq idi. Ermənistan rəhbərliyi Qarabağ məsələsində mövcud status-kvonu öz xeyrinə dəyişdirməyə cəhd edirdi. Lakin 2020-ci ildə baş vermiş İkinci Qarabağ müharibəsi bu planlara son qoydu”.

Bu fikirləri AzNews.az-a açıqlamasında siyasi şərhçi Elməddin Behbud deyib.

Xatırladaq ki, Ermənistan Qarabağı Azərbaycanın ərazisi kimi tanıdığını bəyan etsə də, hələ də Konstitusiyasından Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını çıxarmayıb. Bu isə sülh sazişinin imzalanmasına əsas maneələrdən biridir. Daxildə və xaricdə revanşist çağırışların səsləndirilməsi və bu istiqamətdə atılan addımlar, əslində, Paşinyan hökumətinin maraqlarına xidmət edir. Bu taktika həm vaxt udmağa, həm də sülh sazişi və Konstitusiya dəyişikliyi halında ölkədə qarışıqlıq yaranacağı mesajını verməyə yönəlib.

Siyasi şərhçi qeyd edib ki, Azərbaycanın “Dəmir Yumruq” əməliyyatı nəticəsində ərazi bütövlüyünü bərpa etməsi Paşinyanın “Qarabağ Ermənistandır” ritorikasını tarixin arxivinə göndərdi.

“Müharibədən sonra müxtəlif ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, hətta münaqişə başa çatsa da, sülh müqaviləsinin imzalanması illərlə uzana bilər. Bəzi ölkələr diplomatik əlaqələr saxlasalar da, ərazi iddiaları davam edir. Cənubi Qafqaz regionunda isə uzunmüddətli sülhün və sabitliyin bərqərar olması üçün bir sıra şərtlər yerinə yetirilməlidir: Ermənistan beynəlxalq hüquqa hörmət etməli, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımalı və işğalçılıq siyasətindən tamamilə əl çəkməlidir. Eyni zamanda Azərbaycanın əsas ərazisindən Naxçıvan Muxtar Respublikasına keçidi təmin edən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı maneələrin aradan qaldırılması da vacibdir. Bu, yalnız regional nəqliyyat infrastrukturunun deyil, həm də sülh prosesinin praktiki simvoluna çevrilə bilər. Lakin indiyə qədər Ermənistan nə bu keçidlə bağlı konkret addım atıb, nə də Konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı olan maddələri dəyişib. Əksinə, İrəvan hələ də siyasi manipulyasiya ilə məşğuldur. Ermənistanın daxili siyasi mənzərəsi də bu proseslərlə sıx əlaqəlidir. Paşinyan hazırda ölkə daxilində iqtisadi və siyasi islahatlar apararaq elektoratın rəğbətini qorumağa çalışır. Bu islahatlar uğur qazanacağı təqdirdə, Konstitusiyanın dəyişdirilməsi üçün referenduma getmək ehtimalı yüksəkdir”.

Siyasi şərhçi daha sonra əlavə edib ki, görünən odur ki, Paşinyan və ya ondan sonra hakimiyyətə gələcək istənilən lider beynəlxalq siyasi reallığı dəyişmək gücündə deyil:

“Azərbaycan artıq bölgədə yeni geosiyasi reallıq yaradıb və bu reallıq qlobal güclərin – Hindistanın, Fransanın, ABŞ-ın – dəstəyi ilə belə dəyişdirilə bilməz. Bu vəziyyətin dəyişməyəcəyini sağlam düşüncəli ermənilər də anlayır. Lakin bəzən emosiyalar, tarixi miflər və revizionist xislət bu anlayışı kölgədə qoyur. Paşinyanın zaman-zaman rasionallıqdan uzaq ritorikası da bunun təzahürüdür. Buna baxmayaraq, hadisələrin inkişafı göstərir ki, Ermənistan istər-istəməz Azərbaycanın haqlı tələblərini qəbul etməyə məcbur olacaq. Əlbəttə, bu proses zaman ala bilər. Amma gec-tez Ermənistan Konstitusiyasında dəyişikliklər aparmalı və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı olan iddialardan imtina etməlidir. Referendumun keçirilməsi, istər parlament seçkiləri ilə paralel, istərsə də ondan sonra baş verə bilər. Amma istiqamət artıq bəllidir”

Siyasi şərhçi sonda vurğulayıb ki, əsas məsələ Ermənistanın nə planlaşdırmasından asılı olmayaraq, bu gün bölgədə yeni status-kvonun müəllifinin Azərbaycan olmasıdır:

“Bu status-kvonu dəyişmək mümkün deyil, çünki o, yalnız hərbi qələbəyə deyil, eyni zamanda siyasi iradəyə, iqtisadi dayanıqlığa və beynəlxalq hüquqa əsaslanır. Reallıq qalib gəlib və Ermənistanın da bu reallığı qəbul etməsi qaçılmazdır”.

Rəfiqə NAMAZƏLİYEVA,

AzNews.az