“Yeni Zelandiyadan gətirilən kərə yağının gömrük qiyməti 11 manatdır” EKSPERT DANIŞDI

“Kərəyağının bahalaşmasının əsas ənənəvi səbəbi ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda kərəyağı istehsalı yerli tələbatın heç 10–15 faizini belə ödəmir. Ölkənin daxili tələbatını əsasən idxal məhsulları qarşılayır. İdxal məhsullarını, o cümlədən kərəyağını ölkəyə gətirən şirkətlər isə əsasən inhisarçı şirkətlərdir”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında iqtisadçı ekspert Akif Nəsirli deyib.

Akif Nəsirli sözlərinə belə davam edib: “Bir tərəfdən ölkə daxilində kərəyağı qıtlığı yaşanır, digər tərəfdən isə idxalçılar inhisarçıdır. Buna görə də o idxalçılar, əsaslı səbəb olmadan, yalnız öz mənfəətlərini və gəlirlərini artırmaq məqsədilə kərəyağının qiymətini bahalaşdıra bilirlər. Yəni bu gün Azərbaycanın daxili bazarı kərəyağı seqmentində qiyməti əsasən idxalçıların diktəsi ilə formalaşdırır.

Məsələn, planlı şəkildə ölkəyə İrandan idxal olunan kərəyağının gömrük dəyəri təxminən 8 manat 30 qəpikdir. Amma biz həmin kərəyağlarını marketlərdə 18 manatdan ucuz görə bilmirik. Endirim dövründə belə, 16 manatdan aşağı qiymətə satılmır. Bu da o deməkdir ki, gömrük qiymətindən 2 dəfə baha satılır.

Bu prosesdə qiyməti idxalçılar müəyyənləşdirir. Məsələn, Yeni Zelandiyadan gətirilən kərəyağının gömrük qiyməti 11 manatdır. Amma həmin məhsulu biz 22, 23, hətta 24 manatdan ucuz ala bilmirik. Bu necə ola bilər? Azərbaycan gömrüyünə qədər 8 manata başa gələn kərəyağı bir neçə gün ərzində ikiqat bahalaşır. Yəni kərəyağının istehsalçısından daha çox qazancı idxalçılar əldə edir. Bu da onu göstərir ki, burada söhbət idxalçılardan gedir – çünki əsas qazancı onlar götürür. Bu problemin qarşısını almaq üçün isə yalnız rəqabət mühiti yaratmaq lazımdır. Kərəyağı idxal etmək istəyən hər bir sahibkara şərait yaradılmalıdır.

Əgər idxalçıların sayı çox olsa və onlar bir-birindən asılı olmasa, yəni rəqabət şəraiti yaransa, o zaman qiymətlər real bazar dəyəri ilə formalaşar. Məsələn, 8 manata başa gələn yağı 15–16 manata deyil, 10–12 manata satmaq olar.

Məlumdur ki, İranda kərəyağının maya dəyəri daha aşağıdır. Məsələn, Azərbaycanda dizel yanacağının 1 litri 1 manatdırsa, İranda bu göstərici 2 litr üçün 1 manatdır – yəni bizdən 10 dəfə, hətta 50 dəfə ucuz başa gəlir. Bu ucuzluq kənd təsərrüfatı məhsullarının dəyərinə də təsir edir və nəticədə İranda istehsal olunan məhsullar daha ucuz olur. Lakin biz bu məhsulları ölkəyə idxal etdikdən sonra yenidən süni şəkildə bahalaşdırırıq. Beləliklə, bu prosesin qarşısını almaq üçün idxalda real rəqabət mühiti vacibdir”.

Ayşən Vəli