Icma.az
close
up
RU
Yerdə növbəti buz dövrü nə zaman başlayacaq? Alimlər açıqladı

Yerdə növbəti buz dövrü nə zaman başlayacaq? Alimlər açıqladı

Icma.az, Qaynarinfo portalına istinadən məlumat yayır.

Yeni araşdırma Yer kürəsinin Günəşə nisbətən meyl bucağı ilə buz qalxanlarının yaranması arasında "heyrətamiz əlaqə" olduğunu üzə çıxarıb. Alimlər hesablayıblar ki, növbəti buz dövrü təxminən 11 min il sonra baş verə bilərdi, lakin qlobal istiləşmə bu prosesi əngəlləyə bilər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, son 800 min il ərzində Yer kürəsinin Günəşə olan meyl bucağının dəyişməsi qitə buzlaqlarının irəliləməsinə və geriləməsinə səbəb olub, bu da səkkiz buz dövrünün başlanğıcı və sonu ilə əlaqələndirilir.

Araşdırmanın rəhbəri, Kardiff Universitetinin Yer elmləri professoru Stiven Barker bu əlaqənin buz dövrlərinin formalaşmasında əsas rol oynadığını bildirib. Onun sözlərinə görə, növbəti buz dövrü təxminən 10 min il ərzində başlayacaq. Lakin bu proqnoz istixana qazlarının (xüsusilə CO₂) sürətli artımını nəzərə almır. Planetin temperaturunun davamlı yüksəlməsi buz dövrlərinin qarşısını ala bilər.

Buz dövrləri necə yaranır?

Buz dövrləri hər 100 min ildən bir baş verən dövrlərdir. Bu zaman Yer kürəsinin böyük hissəsi nəhəng buz qalxanları ilə örtülür və bu proses min illərlə davam edir. Hazırda Yer kürəsi daha isti, buzlararası dövrdədir və son buz dövrünün zirvə nöqtəsi təxminən 20 min il əvvəl baş verib.

Alimlər uzun müddət Yer kürəsinin Günəşə nisbətən meyl bucağının buz dövrlərinin yaranmasına təsir etdiyini düşünürdülər. 1920-ci illərdə serb alimi Milutin Milankoviç Yer oxunun meylinin və orbit formasının kiçik dəyişikliklərinin buz dövrlərinə səbəb ola biləcəyini irəli sürmüşdü.

Son 100 il ərzində bu nəzəriyyə elmi araşdırmalarla dəfələrlə yoxlanılıb. 1976-cı ildə aparılan bir araşdırmada, Yer oxunun meyli və onun fırlanma trayektoriyasındakı titrəmələrin buz qalxanlarının genişlənməsi və geriləməsinə təsir etdiyi sübut edilib. Lakin bu parametrlərin dəqiq rolu qeyri-müəyyən olaraq qalırdı.

Yeni araşdırmanın nəticələri

Professor Stiven Barker və onun komandası bu dəfə Yer kürəsinin meyl bucağı və buz qalxanlarının genişlənməsi arasında birbaşa əlaqəni müəyyən edə biliblər.

Hazırda Yer oxu Günəşə nisbətən 23,5 dərəcə meyl edir. Lakin bu meyl təxminən 41 min illik dövr ərzində dəyişir. Bundan əlavə, Yer oxunun titrəməsi (precessiya) Günəş enerjisinin ekvatorial bölgələrə yayılmasını hər 21 min ildən bir dəyişdirir.

Alimlər son 800 min il ərzində Yer oxunun meyl bucağında və precessiyada baş verən dəyişiklikləri qrafikə köçürüblər. Eyni zamanda, okean çöküntülərində qorunan mikroskopik orqanizmlərin (foraminlər) qalıqları əsasında buz qalxanlarının necə irəlilədiyini və geri çəkildiyini təhlil ediblər.

Bu nəticələr alimlər üçün gözlənilməz olub. Barker bunu belə izah edir:

"Biz inanılmaz bir uyğunluq tapdıq. Yer oxunun meylində və precessiyada baş verən dəyişikliklərin buz qalxanlarının formalaşmasına birbaşa təsir etdiyini aşkar etdik".

Buz qalxanlarının genişlənməsi əsasən Yer oxunun meylindən asılıdır. Buzların geri çəkilməsi isə precessiyadan daha çox təsirlənir.

Növbəti buz dövrü nə zaman olacaq?

Alimlər müəyyən ediblər ki, növbəti buz qalxanlarının genişlənməsi təxminən 10-11 min il sonra başlayacaq və bu proses 80-90 min il davam edəcək. Daha sonra buzların geri çəkilməsi 10 min il ərzində baş verəcək.

Lakin qlobal istiləşmə bu təbii dövrü poza bilər. Bir çox alimlər hesab edirlər ki, insan fəaliyyəti nəticəsində atmosferdəki CO₂ səviyyəsi artmaqda davam edərsə, Yer kürəsində yeni buz dövrü baş verməyə bilər.

Professor Stiven Barker bu barədə belə deyib:

"Əgər atmosferdəki CO₂ səviyyəsi yüksək qalarsa, yeni buz dövrü yaşanmayacaq".

Bu nəticələr buz dövrlərinin necə başladığını və bitdiyini anlamağa kömək etməklə yanaşı, qlobal istiləşmənin Yer kürəsinə uzunmüddətli təsirlərini daha yaxşı anlamağa imkan yaradır.

Aydın

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:85
embedMənbə:https://qaynarinfo.az
archiveBu xəbər 02 Mart 2025 11:25 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see228

Ramiz Mehdiyev İlham Əliyevə qarşı sui qəsd PLANLAŞDIRIB Sensasion iddia

17 Oktyabr 2025 22:34see217

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see217

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see211

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see170

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see157

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see156

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see156

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see145

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see144

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see137

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see136

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see135

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see134

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see133

Prezident ailəsi Vatikan bağlarında Fotolar Video

18 Oktyabr 2025 04:14see132

Dabaq xəstəliyi Qaxda da təsərrüfat sahiblərini çıxılmaz vəziyyətə saldı

18 Oktyabr 2025 01:37see131

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see128

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see124

Almaniya XİN rəhbəri: “Eurofighter”lərin Türkiyəyə göndərilməsinə müsbət baxırıq

18 Oktyabr 2025 06:28see122
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri