1977ci ildə itən Ay daşının qəribə hekayəsi ortaya çıxdı

NASA tərəfindən Ay missiyalarından toplanan Ay daşları illər ərzində müəmmalı şəkildə yoxa çıxmaqda davam edir. Bu daşlardan birinin qəribə taleyi İrlandiyada açıqlanan yeni sənədlər sayəsində ortaya çıxıb.

Qaynarinfi xəbər verir ki, Dublin Milli Arxivlərində tapılan sənədlərə əsasən, ABŞ-ın diplomatik hədiyyə olaraq İrlandiyaya verdiyi Ay daşlarından biri 1977-ci ildə Dunsink Rəsədxanasında baş verən yanğında itib. "Apollo 11" missiyasından götürülən bu nümunənin taleyi illərdir məlum olsa da, yeni sənədlər hadisənin detallarını işıqlandırır.

Ay daşının İrlandiyaya hədiyyə edilməsi

1969-cu ildə "Apollo 11" missiyası ilə toplanan Ay daşı nümunəsi 1970-ci ildə ABŞ-ın İrlandiyadakı səfiri Con DJ Mur tərəfindən İrlandiya prezidenti İamon de Valeraya hədiyyə edilib. Lakin sənədlər göstərir ki, bu dəyərli nümunə illərlə diqqətdən kənarda qalıb və üç il ərzində sadəcə bir zirzəmidə saxlanılıb.

1973-cü ildə Apollo 17 missiyası ilə əldə edilən yeni bir Ay daşının İrlandiyaya bağışlanmasına qərar verildikdən sonra, İrlandiya hökuməti ilk Ay daşını ictimaiyyətə nümayiş etdirmək qərarına gəlib. Beləliklə, ilk nümunə Dunsink Rəsədxanasına göndərilib. Lakin 1977-ci ildə rəsədxanada baş verən təsadüfi yanğın nəticəsində bu dəyərli nümunə izsiz şəkildə yoxa çıxıb.

NASA-nın itən nümunələri

NASA-nın 2011-ci ildə apardığı yoxlamalar göstərib ki, 1970-ci ildən 2010-cu ilin iyun ayına qədər ən azı 517 "astro-material nümunəsi" itkin düşüb və ya oğurlanıb. Bunların arasında yüzlərlə Ay daşı nümunəsi də var. 

Hesabatda bu qənaətə gəlinib: "NASA Ay daşları və digər astro-materialların idarə edilməsi üzərində kifayət qədər nəzarətə malik deyil. Bu isə bu bənzərsiz resursların itki riskini artırır".

İkinci Ay daşı: etibarlı əllərdə

İrlandiyaya bağışlanan ikinci Ay daşı isə bu günə qədər təhlükəsiz şəkildə saxlanılır. Lakin ilk nümunənin qəribə şəkildə yoxa çıxması və NASA-nın digər itirilən nümunələri, Ay daşlarının dünya miqyasında daha yaxşı qorunması və nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsinin vacibliyini ortaya qoyur.

1977-ci ildə baş verən bu hadisə, həm tarixi dəyər daşıyan kosmik nümunələrin qorunmasının əhəmiyyətini, həm də onlara qarşı səhlənkar münasibətin necə böyük itkilərə səbəb ola biləcəyini göstərir.

Aydın