“ACWA Power”in direktoru: 2025ci ilin noyabrına qədər XızıAbşeron KESi tam işə salmağı planlaşdırırıq REPORTAJ AZƏRTAC

Bakı, 23 noyabr, Tamilla Məmmədova, AZƏRTAC

Azərbaycan təkcə qalıq yanacaqlara deyil, həm də bərpaolunan enerji mənbələrinə investisiyalar üçün cəlbedicidir. Bakı uzun illər qazıntı yanacaqlarından gəlir əldə edib və indi bu sərvəti bərpaolunan enerjiyə yönəldir. İstənilən təşəbbüs qeyri-müəyyənliklə doludur, lakin Azərbaycanın etibarlı tərəfdaşları var.

“Masdar” bizim strateji tərəfdaşımızdır. Lakin investorlarımız arasında “ACWA Power”, bp və bizimlə işləməyi planlaşdıran müxtəlif ölkələrdən olan bir çox digər şirkətlər də var. Biz bu sahəyə yeni başlayırıq”, - deyə dövlətimizin başçısı İlham Əliyev qeyd etmişdi.

Ötən ilin oktyabrında “Masdar” şirkəti ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycanda 230 meqavat gücündə ilk Günəş elektrik stansiyası işə salınıb. 2022-ci il yanvarın 13-də “ACWA Power” şirkətinin dəstəyi ilə Xızı-Abşeron Külək elektrik stansiyasının təməlqoyma mərasimi baş tutub. 

AZƏRTAC olaraq, biz külək stansiyalarının quraşdırılacaq sahələrə qısa səyahət etdik və “ACWA Power”in Azərbaycan və Türkiyə üzrə rəsmi regional direktoru Mehmet Səlim Güven ilə şirkətin gələcək planları haqqında danışdıq.

Qeyd edək ki, şirkət 28 avqust 2024-cü ildə Azərbaycanın vergi orqanlarında qeydiyyatdan keçib. Bu, xarici investisiyaların cəlb edilməsi ilə ölkədə bərpaolunan enerji mənbələri üzrə həyata keçirilən ilk sənaye layihəsidir. Stansiyada ildə 1 milyard kilovat/saat elektrik enerjisi istehsalı planlaşdırılır ki, bu da 220 milyon kubmetr təbii qaza qənaət etməyə və 400 min tondan çox CO2 emissiyasının qarşısını almağa imkan verəcək.

Beləliklə, səyahətimiz başlayır...

Əraziyə gedərkən yolboyu şirkət əməkdaşları bizə izah etdilər ki, Külək elektrik stansiyası külək enerjisini elektrik enerjisinə çevirən qurğudur. Bu stansiyalar adətən sahilyanı ərazilər, düzənliklər və ya dağ keçidləri kimi güclü və daimi külək axını olan ərazilərdə yerləşən çoxlu külək turbinlərindən ibarətdir.

Layihə ilə tanışlıq

Beləliklə, biz xüsusi geyim və kamera ilə silahlanıb quraşdırma işlərinin aparılacağı əraziyə daxil olduq. Payız səyahətimizdə bizə dəstək verməyə məmnuniyyətlə razılaşan çiskinli yağış özünü göstərir. Burada biz öyrənirik ki, Külək elektrik stansiyaları bərpaolunan enerji mənbələri kimi təsnif edilir, çünki onlar küləyin təbii kinetik enerjisindən istifadə edirlər ki, bu enerji də sərhədsizdir və istismar zamanı istixana qazları buraxmır.

“Onlar daha yaşıl və daha dayanıqlı enerji mənbələrinə qlobal keçid üçün vacibdir. Turbinin içərisində yerləşən generator bu fırlanma hərəkətini elektrik enerjisinə çevirir. Hər bir turbin tərəfindən istehsal olunan elektrik enerjisi daha geniş şəbəkəyə verilməzdən və istehlakçılara paylanmadan əvvəl adətən naqillər şəbəkəsi vasitəsilə toplanır və yarımstansiyaya göndərilir”, - deyə şirkətin işçiləri bizə məlumat verirlər.

İş prosesi

Bizə elektrik stansiyasının qülləsinin yerini göstərən əməkdaşlar davam edir: “Külək turbinləri külək elektrik stansiyasının əsas komponentidir. Onlar hündür bir qüllənin üzərində quraşdırılmış qovşaqda bərkidilmiş nəhəng qüllələrdən ibarətdir. Küləyin sürəti hündürlüklə artır, buna görə də qüllənin hündürlüyü əhəmiyyətlidir. Turbin pərləri küləyin təsiri altında fırlanır. Turbin pərləri mümkün qədər çox külək enerjisi toplamaq üçün nəzərdə tutulub. Hər bir turbin aşağıgərginlikli alternativ cərəyan vasitəsilə elektrik enerjisi istehsal edir. Bu elektrik qüllədən aşağı transformatora ötürülür, bu da gərginliyi uzun məsafələrə ötürmə üçün uyğun səviyyəyə yüksəldir. Gərginlik artdıqdan sonra elektrik enerjisi toplama sisteminə, adətən külək təsərrüfatındakı bütün turbinləri birləşdirən yeraltı kabel şəbəkəsinə verilir. Oradan yarımstansiyaya gedir. Yarımstansiya bir neçə turbindən gələn elektrik enerjisini birləşdirərək gərginliyi artırır və onun yüksəkgərginlikli elektrik xətləri vasitəsilə uzun məsafələrə səmərəli şəkildə ötürülməsinə şərait yaradır”.

Hazırda quraşdırma işlərinin çoxu tamamlanmadığı üçün harada nə baş verəcəyini anlamaq mənim üçün çətindir. Burada yalnız layihə üçün lazım olan fərdi cihazları görə bilirik. Bundan əlavə, mənə verilən çəkmələr çox ağırdır və şirkət işçiləri ilə çətinliklə ayaqlaşıram.

“ACWA Power” elektrik stansiyaları, bərpaolunan enerji və duzsuzlaşdırılmış su stansiyaları portfelinin tərtibatçısı, investoru, ortaq sahibi və operatorudur. Biz davamlı, innovativ su və enerji idarəçiliyi həllərinə sadiq bir şirkətik. Hazırda 13 ölkədə fəaliyyət göstəririk və 95 milyard dollarlıq aktivləri idarə edirik. Biz hər gün 8 milyon kubmetr su istehsal edirik və deyə bilərik ki, biz dünyanın ən böyük su təchizatı şirkətlərindən biriyik”, - deyə “ACWA Power Azerbaijan Renewable Energy” MMC-nin direktoru Mehmet Səlim Güven deyir.

Onun sözlərinə görə, 240 meqavat gücündə Xızı-Abşeron külək enerjisi layihəsi “ACWA Power”in Azərbaycanda ilk layihəsidir.

“ACWA Power” layihəni 2025-ci ilin noyabrına qədər başa çatdırmağı hədəfləyir

“ACWA Power” bu yaxınlarda Bakı Gəmiqayırma Zavoduna yeni nəsil külək turbinlərinin pərlərini təhvil verdi. Avqustun sonunda “ACWA Power” artıq bu layihə üçün Azərbaycana yeni külək turbinlərini təhvil verib. “Abşeron” layihəsinin gücü 78 meqavatdır və biz təməl işləri üçün beton tökülməsinin böyük hissəsini başa çatdırmışıq. Havalar imkan versə, tezliklə turbinlərin tikintisinə başlayacağıq. Turbinlərimiz hər birinin gücü 6,5 meqavatdır. Layihəni 2025-ci ilin noyabrına qədər başa çatdırmağı planlaşdırırıq. Layihənin ildə təqribən 900 min MVt/saat elektrik enerjisi istehsal edəcəyi gözlənilir ki, bu da Azərbaycanda karbon emissiyalarını ildə 400 min ton azaldacaq”.

Külək generatoru üçün yer necə seçilir?

Burada bizə məlum olur ki, külək turbininin yerinin seçilməsi külək məlumatlarının toplanması ilə başlayır. Təbii ki, külək olmalıdır, lakin həm həddindən artıq, həm də qeyri-kafi külək uyğun deyil.

“Biz küləyin xüsusiyyətlərini diqqətlə ölçməliyik.

Həddindən artıq külək enerji itkisi ilə nəticələnə bilər, çünki külək turbinləri çox yüksək külək sürətində işləyə bilməz. Biz külək məlumatlarını toplayırıq, küləyin xüsusiyyətlərini başa düşmək üçün onları öyrənirik və bu təhlil əsasında külək qüllələrinin tikintisi üçün optimal yerləri müəyyənləşdiririk. Külək məlumatlarının ölçülməsi bir ildən çox vaxt aparır, bundan sonra biz müvafiq tipləri seçərək turbinləri layihələndiririk. Sonra geoloji tədqiqatlara başlayırıq. Təməl əsas komponentlərdən biridir və gördüyünüz kimi burada külək turbinlərinin təməli tamamlanıb.

Bünövrəni hazırladıqdan sonra təməlqoyma meydançamızda quraşdırılmış qüllələrə keçirik. Onları bir-birinin üstünə yığırıq və sonra plitələri yapışdırırıq. Bundan sonra hava şəraiti imkan verərsə, külək qüllələrinin tikintisi təxminən 7-10 gün çəkir”, - Səlim bəy quraşdırılmış bünövrəni göstərərək deyir.

Quşlar haqqında da unutmayaq

Külək enerjisi layihəsini hazırlayarkən ekoloji və sosial aspektləri də nəzərə almaq vacibdir. Aydındır ki, külək enerjisi layihəsi böyük bir ərazini əhatə edir və bu, ətrafındakı cəmiyyətin gündəlik və normal həyatının bir hissəsinə çevrilir, ona görə də külək enerjisi layihələrinin ətrafına hasar çəkilmir.

“Külək enerjisi layihələri tikintidən əvvəl ətraf mühitə təsirin hərtərəfli və qiymətləndirilməsindən keçir və sosial aspektlər, istər flora, istərsə də fauna da nəzərə alınır. Bu layihə ilə fəxrlə deyə bilərəm ki, biz bütün aspektlərdə ən yüksək ekoloji meyarlara cavab veririk. Turbinlərin yerləşdirilməsini tənzimləmək, quşların və yarasaların hərəkətini izləmək üçün radardan istifadə etmək kimi riskləri azaltmaq üçün səylər göstərilir”, - deyə Səlim bəy qeyd edir.

Ərazini bir az araşdırdıqdan sonra biz tamamilə donduq. Odur ki, ofisə getməyin vaxtıdır, axı orada bizi şokolad, isti çay və Səlim bəylə şirkətin Azərbaycandakı gələcək fəaliyyəti haqqında maraqlı söhbət gözləyir. Bizdən bir addım da geri qalmayan yağış bizi ofisə qədər yola salır.

Diqqət, davam edirik...

- Səlim bəy, “ACWA Power” Azərbaycanla əlaqələr qurmaq və ölkəmizə sərmayə qoymaq qərarına necə gəldi?

- Ölkə bazarına daxil olmaq qərarına gəldikdə, biz bir neçə əsas meyarları nəzərə alırıq. Məsələn, biznes mühiti kritikdir. Azərbaycanda dövlət qurumları tərəfindən dəstəklənən biznes üçün əlverişli mühit var. Neft və qaz layihələrinin ilkin inkişafından bəri Azərbaycan biznes investisiyaları üçün cəlbedici ölkə kimi özünü təsdiq edib. Bundan əlavə, Azərbaycanın Orta Dəhlizdə yerləşməsi onu etibarlı və təmiz enerji resurslarının Türkiyə, Avropa və onun hüdudlarından kənarda bazarlara çatdırılması üçün “strateji qapıya” çevirir. Digər mühüm meyar kadr ehtiyatıdır. Azərbaycanda yüksək təhsilli və bacarıqlı işçi qüvvəsi var ki, bu da investisiya baxımından əhəmiyyətli üstünlükdür. Ümumiyyətlə, Azərbaycan bütün əsas tələblərə cavab verir və “ACWA Power” üçün strateji əhəmiyyətli bazar kimi seçilir.

- Ölkəmizin bərpaolunan enerji sahəsində potensialını və bu sahənin inkişafı üçün yaradılan şəraiti necə qiymətləndirirsiniz?

- Artıq qeyd etdiyim kimi, Azərbaycan həm yerli, həm də xarici investorları salamlayaraq tənzimləmə dəstəyi və liderliyi baxımından seçilir. Bərpaolunan enerji potensialı baxımından Azərbaycan iqtisadiyyatını şaxələndirməyə, yeni biznes cəlb etməyə və bərpaolunan enerji sektorunu genişləndirməyə sadiq olan ölkədir. Təbii ehtiyatlar və ekoloji, bərpaolunan layihələrin inkişafı baxımından ölkənin potensialı kifayət qədər böyükdür. Azərbaycan neft və qazla yanaşı təbii sərvətlərlə də zəngindir, lakin külək və günəş enerjisi sahəsində çoxlu işlənməmiş layihələr var ki, onları inkişaf etdirmək olar.

- Xızı-Abşeron Külək Elektrik Stansiyasının tikintisi hansı mərhələdədir? Əsas turbinlər nə vaxt quraşdırılacaq?

- 240 MVt gücündə Xızı-Abşeron Külək Elektrik Stansiyası layihəmizin tikintisinə başlanılıb. Mühəndislik işlərini demək olar ki, başa çatdırdıq və satınalma tamamlandı. Yarımstansiya, turbinlər, qüllələr və pərlər də daxil olmaqla bütün əsas komponentlər ya yoldadır, ya da Bakıya çatıb. Növbəti mərhələyə külək qüllələrinin tikintisi daxildir. Havalar imkan versə, tezliklə Abşeronda ilk külək qülləsinin quraşdırılmasına başlayacağıq. Eyni zamanda, 162,5 MVt-lıq Xızı sahəsində də tikinti işlərinə hazırlıq görülür. Gələn ilin avqust ayına kimi biz elektrik enerjisinin Azərbaycan şəbəkəsinə veriləcəyini gözləyirik və noyabra qədər 240 MVt-ın hamısı tam işə düşərək Azərbaycanı dayanıqlı, yaşıl enerji ilə təmin edəcək.

- Azərbaycanda Xəzər dənizinin duzsuzlaşdırılması layihəsinin icrası hansı mərhələdədir?

- Xəzər dənizinin duzsuzlaşdırılması layihəsi Azərbaycan üçün Prezident İlham Əliyevin strateji prioritet kimi müəyyən etdiyi həyati təşəbbüsdür. Hazırda Azərbaycanın su mənbələrinin 70 faizinin ölkə xaricində olduğunu və iqlim dəyişikliyinin regional su ehtiyatlarına əlavə təsirini nəzərə alsaq, bu layihə ölkənin su təhlükəsizliyi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Davamlı və innovativ duzsuzlaşdırma layihələrinin dünyanın ən böyük inkişaf etdiricisi kimi “ACWA Power” bu təşəbbüsə sadiqdir. Biz buna səylə hazırlaşırıq; bu, ölkədə ilk dövlət-özəl tərəfdaşlıq layihəsidir. Müraciət üçün son tarix noyabrın 1-nə təyin edilmişdi və biz bu layihəyə güclü bağlılığımızı nümayiş etdirərək tədqiqatlarımızı tamamlamağa diqqət yetirmişik.

- Bildiyiniz kimi, ölkəmiz COP29 konfransına ev sahibliyi etdi. Neft və qaz hasil edən ölkədə belə bir tədbirin keçirilməsi onun ekoloji problemlərin həllinə sadiqliyini nümayiş etdirir. COP29-dan gözləntiləriniz nədir?

- Biz COP29-da su və enerji tərəfdaşı olmaqdan çox məmnunuq. “ACWA Power”in missiyası və davam edən fəaliyyəti əsasən COP29 təşəbbüslərinin gündəliyi ilə üst-üstə düşür. Su, bərpaolunan və dayanıqlı enerji, təmiz enerji iqlim dəyişikliyinin həlli üçün əsasdır və bu keçidi təmin etmək üçün digər vacib aspekt maliyyədir. “ACWA Power” Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq, Şimali və Cənubi Afrika, Körfəz regionu və Cənub-Şərqi Asiyada ən böyük investorlardan biridir. Biz su və enerji həllərini, innovasiyaları inkişaf etdiririk və hər aspektdə maliyyə cəlb edirik. Və bu, iqlim dəyişikliyi ilə bağlı problemlərin həllində ən böyük amillərdən biridir.

- Gələcəkdə Azərbaycanda fəaliyyətinizi inkişaf etdirməyi düşünürsünüzmü?

- Bəli, artıq qeyd etdiyim kimi, Azərbaycan “ACWA Power” üçün strateji əhəmiyyətli ölkədir. Biz Prezident İlham Əliyevin müəyyən etdiyi yaşıl enerji prioritetlərinə nail olmaqda Azərbaycanla tərəfdaşlıq etməyə sadiqik. Bu, “ACWA Power”in regionda, o cümlədən Azərbaycanda enerji keçidini dəstəkləyən bərpaolunan enerji, hidrogen və digər texnologiyalar üzrə öhdəliyinə uyğundur. Biz daha çox layihə hazırlamağa sadiqik və Azərbaycanda gələcək imkanları fəal şəkildə araşdıracağıq. “ACWA Power”in investisiya strategiyasının digər əsas amili Azərbaycan və Səudiyyə Ərəbistanı rəhbərliyi arasında güclü hökumət əlaqələridir. Davam edən bu dialoq və əlaqələrin möhkəmləndirilməsində qarşılıqlı maraq “ACWA Power” ilə Azərbaycan arasında gələcək əməkdaşlığa və sərmayə qoyuluşuna əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verir.

Bununla da “ACWA Power”in Abşeronda külək turbinləri quraşdıracağı məkana səyahətimiz başa çatır. Külək enerjisi istehsalının aşağı istixana qazı emissiyaları və qalıq yanacaqlardan daha az asılılıq da daxil olmaqla müxtəlif ekoloji faydaları var. Üstəlik, külək bərpaolunan enerji mənbəyidir, çünki o, həmişə mövcud olacaq. Beləliklə, üç element - külək, günəş və su tezliklə Azərbaycanın elektrik enerjisi sənayesinin “xəritəsini” müəyyən etməyə başlayacaq. Əgər bunlara ölkə rəhbərliyinin bərpaolunan enerji mənbələri sahəsinin inkişafına göstərdiyi maraq və diqqəti də əlavə etsək, şübhəsiz ki, yaxın illərdə Azərbaycan enerji sənayesinin inkişafında dünyanın qabaqcıl ölkələrindən birinə çevriləcək.