Amerika qitəsinin tarixini yenidən yazan kəşf: İlk insanlar Yaponiyadanmı gəlib?

Amerika qitəsinə ilk gələn insanların kimlər olduğu, buraya nə zaman və hansı yollarla çatdıqları arxeologiya və genetika elmlərində uzun illərdir müzakirə mövzusudur. İndiyədək tədqiqatçılar, Nyu-Meksikodakı qədim ayaq izləri kimi məhdud sayda dəlillərə əsaslanaraq bu mövzuda fərziyyələr irəli sürürdülər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, əvvəllər Şimali Amerikada geniş yayılmış ilk insan mədəniyyətinin təxminən 13 min il əvvəl meydana çıxan Clovis mədəniyyəti ilə başladığı düşünülürdü. Lakin "Science Advances" jurnalında dərc olunan yeni araşdırma bu təsəvvürü dəyişdirir. ABŞ-ın on müxtəlif bölgəsindən tapılan daş alətlərin təhlili göstərir ki, Amerika qitəsinə ilk insanlar təxminən 20 min il əvvəl Yaponiyanın Hokkaydo adasından gəlmiş ola bilər.

Berinq boğazı deyil, Sakit okean marşrutu

Araşdırmaya əsasən, ABŞ ərazisində 13–20 min il əvvələ aid insan məskənlərinə dair dəlillər təqdim edən ən azı 10 yer mövcuddur. Virciniya, Aydaho, Pensilvaniya və Texasda aşkar edilən daş alətlər, Clovis mədəniyyətindən əvvəl mövcud olmuş və \Amerika Üst Paleoliti adlandırılan texnoloji ənənənin izlərini daşıyır.

Bu alətlərin mənşəyini müəyyən etmək üçün tədqiqatçılar əvvəlki genetik nəticələrə əsaslanıblar. Həmin nəticələr göstərir ki, ilk amerikalılar təxminən 25 min il əvvəl Şimal-Şərqi Asiyada yaşamış bir əhali qrupundan törəmişdir. Hokkaydo adasında tapılan Paleolit dövrünə aid ov alətləri – xüsusilə ikitərəfli daş bıçaqlar (biface) – ABŞ-da tapılan eyni dövr alətləri ilə texnoloji cəhətdən demək olar ki, eyni quruluşa malikdir.

Araşdırmanın müəllifi Loren Devis bildirib ki, bu kəşf Amerika qitəsində insanlığın başlanğıc tarixi haqqında anlayışları tamamilə dəyişdirir:

"Bu nəticələr göstərir ki, ilk amerikalılar mədəni baxımdan təcrid olunmuş deyildilər. Onlar Avrasiya və Asiyanın eyni Paleolit ənənələrinin daşıyıcıları idilər".

Yeni göç nəzəriyyəsi

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, Şimali Kanada və Alyaskanın ən şimal bölgələrində bu cür Paleolit alətlərinə rast gəlinməməsi, insanların donmuş Berinq boğazından deyil, onun cənubundakı sahil xətti boyunca irəlilədiyini göstərir.

Tapıntıların hamısının buzla örtülü ərazidən cənubda yerləşməsi, yeni bir nəzəriyyənin formalaşmasına səbəb olub: qədim Asiya mənşəli insanlar yəqin ki, Hokkaydodan çıxaraq Berinqin sahilləri boyunca mərhələli şəkildə irəliləyiblər və dəniz yolu ilə Sakit okean sahilini izləyərək Şimali Amerikaya çatıblar.

Tədqiqatçılar yazır:

"Biz hesab edirik ki, açıq okeanda hərəkət etməyi bacaran ilk dənizçilər, Sakit okeanın sahilləri boyunca üzərək Amerikaya doğru hərəkət ediblər".

Bu tapıntılar yalnız ilk amerikalıların haradan gəldiyini deyil, həm də onların hansı texnologiya və ideyaları özləri ilə gətirdiyini göstərir. Bu isə insan tarixində köç, yenilik və mədəni paylaşımın daima bir-biri ilə sıx bağlı olduğunu sübut edən mühüm elmi dəlil kimi qiymətləndirilir.

Aydın