“Çində tapılan milyon illik kəşf: insan tarixini yenidən yazan kəllə“ BBC

"Yeni araşdırma "homo sapiens"in yaranma tarixini yarım milyon il geri çəkir..."

Çinli arxeoloqlar Hubey əyalətində insan kəlləsi aşkarlayıb. Onun yaşı təxminən 1 milyon il olaraq müəyyənləşdirilib və bu tapıntı elm dünyasında əsl sensasiyaya səbəb olub. 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "bbc.com" nəşri yazıb.

Araşdırmanın nəticələrinə görə, kəllə müasir insanın formalaşmasının əvvəllər hesab olunandan ən azı yarım milyon il əvvəl baş verdiyini göstərir. Bundan başqa, nəticələr "homo sapiens"in ("ağıllı adam") neandertallarla daha uzun müddət yanaşı yaşadığını sübut edir.

Elm dünyasını sarsıdan nəticələr

Nəticələr nüfuzlu "Science" jurnalında dərc edilib və beynəlxalq elmi ictimaiyyət tərəfindən böyük maraqla qarşılanıb. Layihədə Çinin Fudan Universitetinin və Böyük Britaniyanın Təbiət Tarixi Muzeyinin mütəxəssisləri iştirak edib. Tədqiqat qrupunun rəhbəri professor Sitszyun Ni qeyd edib ki, ilk nəticələr o qədər heyrətamiz görünüb ki, alimlər dəfələrlə yoxlama aparmalı olub.

"Yunşyan-2" kəşfi və "Homo longi" nəzəriyyəsi

Başlanğıcda tapıntı "homo erectus"a - təxminən 1 milyon il əvvəl yaşayan və nisbətən böyük beyin həcminə malik qədim insanlara aid edilib. Lakin 3D skanlama, kompüter modelləşdirməsi və genetik təhlil göstərib ki, bu kəllə "homo longi" adlanan, neandertallarla və ilkin "homo sapiens"lə paralel inkişaf etmiş başqa bir növə məxsusdur.

Bu nəticə böyük beyinli insan qruplarının təkamül tarixini ən azı 500 min il geri aparır. Böyük Britaniyadan professor Kris Stringer bildirir ki, bu fakt Yer üzünün müxtəlif bölgələrində təxminən 1 milyon il yaşı olan "homo sapiens" qalıqlarının aşkarlanmasının mümkünlüyünə işarə edir.

Alimlər arasında müzakirələr

Məsələ hələ də elmi mübahisələr doğurur. Kembric Universitetindən təkamül genetikçisi Ailuin Skali nəticələri inandırıcı saysa da, ehtiyatlı yanaşmağı tövsiyə edir. O, belə qədim qalıqların dəqiq tarixləndirilməsinin hər zaman böyük qeyri-müəyyənlik daşıdığını vurğulayır: hətta ən dəqiq genetik təhlillər belə, müxtəlif növlərin 100 min ildən az fərqlə yanaşı yaşayıb-yaşamadığını tam müəyyən edə bilmir.

Asiya ssenarisi və paralel xətlər

İndiyədək "homo sapiens"in ən qədim izləri Afrikadan tapılıb və onların yaşı təqribən 300 min il olaraq göstərilir. Lakin Çin kəlləsi yeni ehtimallar yaradır: ola bilsin ki, insanın təkamülü Asiyada daha əvvəl başlayıb. Bu arada Avropa və Afrikada da 1 milyon il yaşı olan qalıqlar mövcuddur, lakin onların təhlili hələ tam başa çatmayıb.

Tədqiqat göstərir ki, təxminən 800 min il əvvəl Yer üzündə eyni anda üç əsas insan qolu yaşayıb: "homo longi", neandertallar və "homo sapiens". Onların bir-biri ilə təmasda olması, qarşılıqlı münasibətlər qurması və hətta genetik qarışıqlıq yaratması ehtimal edilir.

Tarixin yenidən qurulması

Tapıntının "Yunşyan-2" adlandırılan hissələri əvvəlcə çox zədələnmiş olduğundan yanlış təsnif edilib. Professor Ninin komandası 3D modelləşdirmə ilə kəllənin ilkin formasını bərpa edərək, onun əslində daha inkişaf etmiş bir qrupa aid olduğunu üzə çıxarıb.

Beləliklə, "Yunşyan-2" kəşfi insan təkamülünün öyrənilməsində dönüş nöqtəsi ola bilər. Bu tapıntı əvvəllər müəyyən növə aid etmək çətin olan bir çox qalıqların mənşəyini izah edir və bütün bəşər tarixinin inkişaf sxemini yenidən nəzərdən keçirməyə imkan verir.