Avropa bankının manatda üzən faizli istiqraz emissiyası ölkənin maliyyə bazarına necə təsir edəcək?

Bakı, 27 sentyabr, Aynur Qəniyeva, AZƏRTAC

Müasir qlobal iqtisadiyyatda maliyyə bazarlarının dərinləşməsi və kapital axınlarının şaxələndirilməsi iqtisadi dayanıqlığın əsas göstəricilərindən biri hesab olunur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadiyyatlarında yerli valyutada ifadə olunan kapital bazarı alətlərinin inkişaf etdirilməsi, makroiqtisadi sabitliyin qorunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu kontekstdə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının (AYİB) Azərbaycan manatında AZIR əsasında üzən faizli istiqraz emissiyası ölkənin maliyyə sistemində innovativ addım kimi qiymətləndirilə bilər. Bu istiqraz emissiyasını əhəmiyyətli edən əsas amillər, onun nüfuzlu beynəlxalq maliyyə institutu olan Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı tərəfindən buraxılması və ilk dəfə olaraq faiz dərəcəsinin Azərbaycan Mərkəzi Bankının əsas bençmarkı olan AZIR (Azerbaijan Interbank Rate) indeksinə əsaslanmasıdır.

Maliyyə bazarlarına təsiri

1.Likvidlik və maliyyə alətləri müxtəlifliyi

Azərbaycan maliyyə bazarlarında uzun müddət dövlət istiqrazları üstünlük təşkil edib, korporativ istiqrazların payı isə kifayət qədər məhdud qalıb. AYİB-in 50 milyon manat həcmində üzən faizli istiqraz emissiyası bazarda yeni maliyyə aləti kimi çıxış edir. Ənənəvi sabit faizli istiqrazlardan fərqli olaraq, bu emissiya Azərbaycan Banklararası Faiz Dərəcəsinə (AZIR) əsaslanır. Bu xüsusiyyət investor risklərinin azaldılmasına xidmət edir, çünki faizlər bazar mexanizmləri ilə müəyyənləşir və iqtisadi mühitdəki dəyişikliklərə uyğunlaşır. Nəticədə, maliyyə bazarında daha çevik qiymətləndirmə prosesi təmin olunur.

2. Banklar və institusional investorlar üçün imkanlar

Banklar üçün bu emissiya risklərin idarə olunmasında mühüm vasitədir. Faiz dərəcələrinin banklararası bazara bağlı olması, onların aktiv-passiv balanslaşdırılmasında yeni imkanlar yaradır. Məsələn, depozitlər üzrə öhdəlikləri AZIR dəyişkənliyinə uyğun olan banklar bu istiqrazlardan balansın tarazlaşdırılması üçün istifadə edə bilərlər.

Bundan əlavə, pensiya fondları, sığorta şirkətləri və digər institusional investorlar üçün yeni investisiya imkanı açılır. AYİB-in yüksək kredit reytinqi (AAA) defolt riskini minimuma endirir və beləliklə, investorların etimadını gücləndirir.

3. Kapital bazarlarının inkişafı

İstiqrazların Bakı Fond Birjasında (BFB) listinq olunması həm yerli, həm də xarici investorlar üçün etimad mühiti yaradır. Beynəlxalq maliyyə təşkilatının iştirakı kapital bazarında etalon nümunə rolunu oynaya bilər. Bu, gələcəkdə digər beynəlxalq və yerli emitentlərin də borclanma məqsədilə BFB-yə müraciət etməsini stimullaşdıracaq.

İqtisadiyyata təsiri

1. Manat bazarının dərinləşməsi

Emissiyanın manatda ifadə olunması milli valyutanın etibarlılığını artırır. Bu, manatın yalnız mübadilə vasitəsi deyil, həm də investisiya valyutası kimi qəbul edilməsinə şərait yaradır. Uzunmüddətli perspektivdə manatla ifadə olunan istiqrazların çoxalması milli valyutanın mövqeyini gücləndirəcək və ölkədə dollarizasiya səviyyəsinin aşağı enməsini stimmullşadıra bilər.

2. Daxili borc bazarının inkişafı

Bu emissiya həm dövlət, həm də özəl sektor üçün nümunəvi presedent rolunu oynayır. Dövlət qurumları və şirkətlər gələcəkdə AZIR əsasında üzən faizli istiqrazlar buraxa bilərlər. Bu isə daxili borc bazarının rəqabətliliyini artıracaq, kapitalın qiymətini bazar qaydaları ilə müəyyənləşdirəcək və iqtisadiyyatın maliyyə dayanıqlığını gücləndirəcək.

2. İnvestor davranışına təsiri

Bu istiqrazların emissiyasının uğuru, investorların manatla ifadə olunan aktivlərə münasibətində dönüş nöqtəsi ola bilər. Manatla bağlı risklərin daha idarəolunan olduğu qənaəti əlavə kapital axınına səbəb olacaq. Bu, ölkədə maliyyə sektorunun dərinləşməsinə və uzunmüddətli kapitalın cəlb olunmasına xidmət edəcək.

Məzənnə rejimi ilə əlaqəsi

1. Üzən faizlə və üzən məzənnənin fərqi

Çox vaxt üzən faizli istiqrazlar ilə üzən məzənnə rejimi qarışdırılır. Halbuki bunlar fərqli kateqoriyalara aiddir. Üzən faiz istiqrazların gəlirliyinin bazar faiz dərəcələrinə bağlı olması deməkdir. Məzənnə rejimi isə milli valyutanın digər valyutalara qarşı dəyərinin müəyyənləşmə üsulunu ifadə edir. Azərbaycan maliyyə sistemində hazırda sabit məzənnə rejimi fəaliyyət göstərir. Yəni, manatın məzənnəsinin sabitliyi üçün Mərkəzi Bankın müdaxilə imkanları saxlanılır. AYİB-in bu emissiyası isə yalnız faiz siyasətinə aid addımdır və məzənnə rejimi ilə birbaşa bağlı deyil.

2. Dolayı təsirlər

Bununla belə, uzunmüddətli perspektivdə belə maliyyə alətlərinin çoxalması bazarda liberallaşma prosesini sürətləndirə bilər. İnvestorların bazar mexanizmlərinə etibarının artması, həm faiz, həm də valyuta siyasətində çevikliyin yüksəlməsinə dolayı təsir göstərə bilər.

Meyar

Üstünlüklər

Risklər

Emitentin etibarı

AYİB beynəlxalq nüfuzlu qurumdur, yüksək kredit reytinqinə malikdir, defolt riski minimaldır.

Risk tamamilə sıfır deyil, amma çox aşağıdır.

Faiz mexanizmi (AZIR əsasında üzən faiz)

Faizlər bazar şərtlərinə uyğun dəyişir, inflyasiya və valyuta risklərinə qarşı qismən qoruma təmin edir.

AZIR-in kəskin yüksəlməsi istiqrazın bazar qiymətini azalda bilər.

Valyuta riski

Yerli investor üçün valyuta riski yoxdur, çünki alət manatla ifadə olunur.

Xarici investor valyuta riskini öz üzərinə götürməli olacaq.

Likvidlik

Bakı Fond Birjasında listinq olunur, alqı-satqı mümkündür.

Azərbaycan istiqraz bazarı hələ zəif inkişaf etdiyindən likvidlik məhduddur.

Müddət (1 il)

Qısa müddət riskləri azaldır, sürətli geri dönüş imkanı yaradır.

Yüksək gəlirlilik potensialı məhduddur.

Diversifikasiya

Yerli investorlar üçün yeni, etibarlı maliyyə alətidir.

Minimal nominal dəyərin 100 min manat olması kiçik investorlar üçün əlçatmazdır.

AYİB-in 50 milyon manatlıq AZIR əsasında üzən faizli istiqraz emissiyası Azərbaycanın maliyyə bazarlarının inkişafı baxımından mühüm hadisədir. Bu emissiya:

• maliyyə bazarının dərinləşməsinə,

• manatın etibarlılığının möhkəmlənməsinə,

• dollarizasiyanın azalmasına,

• investor etimadının artmasına,

• və kapital bazarlarının beynəlxalq standartlara uyğun inkişafına xidmət edir.

Lakin bu addım sabit məzənnə rejimindən üzən məzənnəyə keçidin bir hissəsi kimi qiymətləndirmək doğru olmaz. Bu, yalnız faiz siyasətinin bazar mexanizmlərinə uyğunlaşdırılması istiqamətində atılmış addımdır. Ümumilikdə, belə emissiyalar Azərbaycanın iqtisadi sabitliyinin möhkəmləndirilməsinə, maliyyə bazarlarının diversifikasiyasına və beynəlxalq investorların cəlb olunmasına töhfə verərək uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi modernləşməni dəstəkləyə bilər.