Ayın buizdən gizlətdikləri: Yer kürəsinin peyki haqqında az bilinən 10 fakt

Müasir tədqiqatçılar Ay haqqında yeni faktlar aşkarlamaqda davam edir: onun keçmişi, quruluşu və Yer kürəsinə təsiri ilə bağlı əldə edilən bu faktlar Yer kürəsinin peyki ilə bağlı təsəvvürlərimizi dəyişir.  

Qaynarinfo bəzi faktları təqdim edir:

Ayda ən böyük krater gözlənildiyindən daha qədimdir

Son məlumatlara görə, Cənub qütbü–Eytken hövzəsi Ayın ən böyük və ən qədim zərbə krateri sayılır. Onun diametri təxminən 2 min kilometr, dərinliyi isə bir neçə kilometrdir. Araşdırmalar göstərir ki, bu krater 4,32-4,33 milyard il əvvəl formalaşıb ki, bu da əvvəlki hesablamalardan 120 milyon il daha erkəndir.  

Ayın sərt dəmir nüvəsi var  

Fransız alimləri ilk dəfə Ayın dəmirdən ibarət sərt nüvəsi olduğunu aşkar ediblər. Nüvənin tərkibindəki metal dəmiri xatırladan sıxlığa malikdir və təxminən 500 kilometr enindədir, bu da Ayın ümumi ölçüsünün 15%-ni təşkil edir.  

Ayın görünməyən tərəfində qədim vulkanlar aşkar olunub  

Çinin "Chang’e-6" missiyasının topladığı Ay torpağının analizləri göstərib ki, peykin səthi milyardlarla il ərzində intensiv vulkanik fəaliyyətə məruz qalıb. Ən qədim lava püskürmələri təxminən 4,2 milyard il əvvəl, nisbətən "gənc" püskürmələr isə 2,8 milyard il əvvəl baş verib.  

Ay bir vaxtlar maqma okeanı ilə örtülü olub  

Elm adamları Ayın formalaşmasının ilkin mərhələlərində, təxminən 4,5 milyard il əvvəl səthinin yanan maqma okeanı ilə örtülü olduğunu müəyyənləşdiriblər. Bu, Ayın Yerlə başqa bir obyektin toqquşması nəticəsində meydana gəldiyi fikrini təsdiqləyir.  

Ayın atmosferi çox nazikdir və daim Günəş küləyi ilə sovrulur  

Ayda "ekzosfer" adlanan son dərəcə nazik bir atmosfer mövcuddur. Onun tərkibinə helium, hidrogen, neon və digər yüngül qazlar daxildir. Ayın zəif cazibə qüvvəsi sıx atmosferi saxlaya bilmir, maqnit sahəsinin olmaması isə Günəş küləyinin qazları sovurmasına imkan yaradır.  

Ay insanlığın muzeyinə çevrilib  

"Apollon" missiyaları zamanı astronavtlar Ay səthində bayraqlarla yanaşı, 100-dən çox fərqli əşya qoyublar. Bunlara elmi alətlər, səsometriyalar, reflektorlar və şəxsi əşyalar daxildir.  

Ayda vaxt Yerdəkindən daha sürətlə keçir  

Ayda cazibə qüvvəsi Yerdəkindən daha zəif olduğu üçün vaxt bir az daha sürətli keçir. Bu, "qravitasiya vaxt yavaşıması" kimi tanınan effekt nəticəsində hər gün 0,0000575 saniyə fərq yaranır.  

Astronavtlar Ay missiyalarına Arizona səhrasında hazırlaşır 

NASA astronavtları Ay səthini əks etdirən Arizona səhrasında məşq edir. Burada skafandrda hərəkət, nümunələr toplamaq və avadanlıqlarla işləmək təlimləri həyata keçirilir.  

Ay gözləniləndən 40 milyon il daha qədim ola bilər  

Bu, onun Böyük Toqquşmadan dərhal sonra, protosəhra planeti Teya Yer kürəsi ilə toqquşduqdan sonra formalaşdığını göstərir.  

Amerikalı geoloqların bir qrupu Ayın 4,46 milyard il yaşı olduğunu və Yerdən "sadəcə bir zərrə" daha gənc olduğunu iddia edir.

Ay Yer kürəsinin yeganə peyki deyil  

Yer kürəsi orbitində ara-sıra kiçik asteroidlər və toz buludları görünür. Onlar müvəqqəti peyk kimi qəbul edilə bilər. Ay isə 4,4 milyard il əvvəl böyük bir toqquşma nəticəsində meydana gəlib.

Alpər