Azərbaycan Mərkəzi Bankı: 33 illik fəaliyyətin yeni uğurları

Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) ölkənin maliyyə sisteminin tənzimlənməsi və inkişafı sahəsində mühüm rol oynayan əsas institutlardan biridir. 1992-ci ildə yaradıldıqdan sonra keçdiyi 33 illik yol ərzində qurum makroiqtisadi sabitliyin qorunması, maliyyə sisteminin gücləndirilməsi və iqtisadi artımın dəstəklənməsi istiqamətində mühüm addımlar atıb.

Son illər ərzində qlobal iqtisadi trendlər, sürətlə dəyişən maliyyə texnologiyaları və yeni çağırışlar fonunda AMB fəaliyyətini daha çevik və innovativ yanaşmalar əsasında qurub. Xüsusilə pul siyasətinin təkmilləşdirilməsi, dayanıqlı maliyyələşmənin təşviqi, maliyyə inklüzivliyinin artırılması və sektorun dayanıqlılığının gücləndirilməsi istiqamətində həyata keçirilən islahatlar ölkənin iqtisadi inkişafına töhfə verib.

Bank sektorunun sabitliyini qorumaq və maliyyə bazarlarının inkişafını dəstəkləmək üçün qəbul edilən qərarlar Azərbaycanın iqtisadi dayanıqlığını artırmağa xidmət edir. Mərkəzi Bank təkcə tənzimləyici qurum kimi çıxış etmir, eyni zamanda innovativ maliyyə həllərinin tətbiqi və rəqəmsal ekosistemin inkişafı üçün mühüm təşəbbüslər həyata keçirir.

"Report" bu yazıda Mərkəzi Bankın son illərdə qazandığı mühüm nailiyyətlərə və həyata keçirdiyi strateji addımlara nəzər salacaq.

Pul siyasətinin təkmilləşdirilməsi və bazarın inkişafı

Ötən dövr ərzində Mərkəzi Bank pul siyasəti çərçivəsini beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq yeniləyib. Bu islahatlar ölkədə makroiqtisadi sabitliyi qorumaq, inflyasiyanı nəzarətdə saxlamaq və maliyyə bazarlarının dayanıqlığını artırmaq məqsədinə xidmət edir.

Pul siyasətinin yeni konfiqurasiyası banklararası bazarda həm təminatsız, həm də təminatlı seqmentlərdə aktivliyi artırıb. Mərkəzi Bankın həyata keçirdiyi faiz dəhlizi siyasəti nəticəsində bazarda formalaşan qısamüddətli faizlər faiz dəhlizinin daxilində hərəkət edir. Bundan əlavə, faiz dəhlizinin parametrlərinin dəyişdirilməsi ilk dəfə olaraq banklararası qısamüddətli faizlərə və bu vasitə ilə uzunmüddətli faizlərə təsir etməyə başlayıb.

Bu addımlar ölkədə kredit bazarının inkişafına da müsbət təsir edib. Banklararası bazarda faiz dərəcələrinin daha səmərəli tənzimlənməsi kommersiya banklarının maliyyə vəsaitlərinə çıxışını asanlaşdırıb, kreditlərin dəyərini optimallaşdırıb və iqtisadiyyata yönələn vəsaitlərin daha effektiv bölüşdürülməsinə imkan yaradıb.

Dayanıqlı maliyyələşmə və yaşıl iqtisadiyyat

AMB dayanıqlı inkişaf strategiyasına uyğun olaraq "yaşıl maliyyələşmə"ni təşviq edən mühüm addımlar atıb. İqlim dəyişikliyinin təsirlərini azaltmaq və ekoloji davamlı iqtisadi inkişafı maliyyələşdirmək məqsədilə 2023-cü ildə Yaşıl Taksonomiya hazırlanıb. Bu sənəd "yaşıl maliyyə"nin əsas meyarlarını müəyyən edərək, banklar və investorlar üçün ekoloji cəhətdən təmiz layihələri maliyyələşdirmək üçün vahid çərçivə təqdim edir.

Bundan əlavə, Mərkəzi Bank beynəlxalq tərəfdaşlarla birgə Dayanıqlı Maliyyə Taksonomiyalarının Qarşılıqlı Əlaqəliliyi və Müqayisəliliyi üzrə Yol Xəritəsi hazırlayıb. Bu sənəd Azərbaycanda "yaşıl maliyyə" standartlarını beynəlxalq normalara uyğunlaşdırmağa, xarici investisiyaların cəlb edilməsini asanlaşdırmağa və ölkənin "yaşıl iqtisadiyyat"a keçidini sürətləndirməyə xidmət edir.

"Yaşıl maliyyə"nin inkişafı üçün bank sektorunda "yaşıl kredit"lərin və ekoloji investisiyaların təşviqi istiqamətində təşəbbüslər həyata keçirilib. Bankların ekoloji cəhətdən təmiz layihələri dəstəkləməsi üçün tənzimləmə mexanizmləri üzərində iş aparılır.

Maliyyə sektorunun inkişaf strategiyası

Maliyyə sisteminin dayanıqlığını artırmaq və maliyyə bazarlarını modernləşdirmək məqsədilə AMB 2024-2026-cı illərdə maliyyə sektorunun inkişaf strategiyasını təsdiqləyib. Bu strateji sənəd ölkənin bank, kapital bazarları, sığorta və ödəniş sistemlərini daha dayanıqlı və rəqabətqabiliyyətli etmək məqsədi daşıyır.

Strategiya ölkənin maliyyə sisteminin daha çevik və innovativ olmasına, iqtisadiyyatın real sektoruna daha səmərəli dəstək verməsinə şərait yaradacaq.

İstehlakçı hüquqlarının müdafiəsi

İstehlakçı hüquqlarının qorunması istiqamətində mühüm yeniliklər tətbiq edilib. Kredit və sığorta sahəsində yeni tənzimləmə mexanizmləri qəbul olunaraq istehlakçıların banklar və sığorta şirkətləri ilə münasibətlərində şəffaflığın artırılması, mübahisələrin azaldılması və maliyyə xidmətlərindən istifadə edən vətəndaşların hüquqlarının gücləndirilməsi məqsədilə bir sıra qaydalar dəyişdirilib.

Maliyyə inklüzivliyi və innovativ maliyyə həlləri

Maliyyə inklüzivliyinin artırılması və rəqəmsal maliyyə texnologiyalarının inkişafı Mərkəzi Bankın əsas prioritetlərindən biridir. Bu məqsədlə ölkədə xüsusi tənzimləmə rejimi tətbiq olunmağa başlanılıb. Bu rejim innovativ maliyyə məhsullarının və xidmətlərinin inkişafına, startapların və fintex (maliyyə texnologiyaları) şirkətlərinin fəaliyyətinin genişləndirilməsinə imkan yaradır.

Bununla yanaşı, əhalinin maliyyə savadlılığının artırılması və real sektorun maliyyə resurslarına çıxış imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində strateji təşəbbüslər həyata keçirilir. Maliyyə inklüzivliyinin artırılması üçün regionlarda rəqəmsal maliyyə xidmətlərinə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi, kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin maliyyə resurslarına çıxışının asanlaşdırılması kimi tədbirlər görülür.

Açıq kommunikasiyalar və ictimaiyyətlə əlaqələr

Son dövrdə Mərkəzi Bank fəaliyyətində şəffaflığın artırılmasına və ictimaiyyətlə açıq kommunikasiyaların gücləndirilməsinə xüsusi önəm verilir. Bank rəhbərliyi mütəmadi olaraq media və ekspertlər ilə görüşlər keçirir, maliyyə bazarları və iqtisadi siyasətlə bağlı aktual məsələlərə dair müzakirələr aparılır.

Beləliklə, Mərkəzi Bank ötən 33 il ərzində ölkənin maliyyə sisteminin inkişafına və dayanıqlığının gücləndirilməsinə mühüm töhfələr verib. Son illərdə həyata keçirilən islahatlar nəticəsində ölkədə maliyyə bazarları daha inklüziv, innovativ və dayanıqlı hala gəlib. Azərbaycan Mərkəzi Bankının əsas missiyalarından biri ölkənin iqtisadi inkişafını dəstəkləməklə yanaşı, maliyyə sisteminin dayanıqlığını və rəqabət qabiliyyətini artırmaq, bununla da vətəndaşların rifahına töhfə verməkdən ibarətdir.