Beş növ xərçəng həyəcan siqnalı verir: qlobal artımın səbəbi nədir?

Piylənmə ilə əlaqəli beş xərçəng növü - sinə, böyrək və leykoz da daxil olmaqla — həm gənclər, həm də yaşlılar arasında artmaqdadır. Alimlər bildirirlər ki, bu vəziyyət bütün əhalini əhatə edən ortaq bir risk amilinə diqqət yönəltməyin vacibliyini göstərir, əks halda səhv hədəflərə fokuslanmaq riski yaranır.

Qaynarinfo xəbər verir ki, yeni beynəlxalq araşdırma, bəzi xərçəng növlərinin yayılmasının müxtəlif yaş qruplarında gözlənilmədən artdığını ortaya qoyub.

Əvvəllər yalnız gənclərlə əlaqələndirilən bu artımın, əslində, yaşlı yetkinlərdə də müşahidə olunduğu məlum olub. Bu isə son illərdə xərçəng hallarındakı qlobal yüksəlişin, cəmiyyətin ümumi sağlamlıq vəziyyətini təsir edən amillərlə bağlı olduğunu göstərir.

İngiltərədən olan alimlər 2003–2017-ci illər arasında Asiya, Avropa, Afrika, Amerika və Avstraliyada yerləşən 42 ölkədən toplanmış məlumatları təhlil ediblər. Onlar əvvəllər gənclərdə artım göstərən 13 xərçəng növünə diqqət yönəldərək meylləri həm beynəlxalq, həm də yaş dövrləri üzrə müqayisə ediblər.

Artım göstərən altı xərçəng növü

Təhlil nəticəsində 50 yaşdan aşağı şəxslərdə altı xərçəng növündə — qalxanabənzər vəz, döş, yoğun bağırsaq, böyrək, endometriya və leykozda — nəzərəçarpacaq artım qeydə alınıb. Ən maraqlı nəticələrdən biri isə bu xərçənglərin beşində (qalxanabənzər vəz istisna olmaqla) yaşlı yetkinlər arasında da eyni artımın müşahidə edilməsidir.

Yeganə istisna yoğun bağırsaq xərçəngi olub: bu xəstəliyin gənclərdə artımı daha kəskin xarakter daşıyır, yaşlılarda isə yalnız ölkələrin yarısında oxşar meyl müşahidə olunub.

Nəticələrin mənası

"Annals of Internal Medicine" jurnalında dərc olunan araşdırma gənclərdəki artımın yanlış təsəvvür olmadığını təsdiqləsə də, vəziyyətin çox daha mürəkkəb olduğunu göstərir. Əgər xərçəng hallarının artımı bütün yaş qruplarını əhatə edirsə, deməli, bu, yalnız müəyyən yaş dövrünə xas amillərlə deyil, ümumi risk faktorları — xüsusilə də piylənmə ilə bağlı ola bilər.

Alimlər bildirirlər ki, həm gənc, həm də yaşlı insanlarda artan bu xərçəng növlərinin demək olar hamısı piylənmə ilə sıx bağlıdır. Bu isə qlobal miqyasda yayılmaqda olan obezitenin əsas səbəblərdən biri ola biləcəyini göstərir.

Tədqiqatçılar xəbərdarlıq edirlər ki, əgər diqqət yalnız gənclərdəki artıma yönəldilərsə, piylənmə kimi bütün əhalini təsir edən əsas risk amilləri arxa planda qala bilər.

Bununla belə, yoğun bağırsaq xərçəngində müşahidə edilən fərqli dinamika gənclərin bəzi unikal sağlamlıq risklərinə — məsələn, müəyyən mədə-bağırsaq infeksiyalarına daha çox məruz qalmağa — işarə edə bilər. Alimlərin fikrincə, bu nəticələr gələcək ictimai sağlamlıq siyasətlərinə və profilaktik tədbirlərə dəyərli töhfə verəcək.

Aydın