Bir az buz, bir az maye: Alimlər suyun yeni halını kəşf etdi Plastik

Tədqiqatçılar müəyyən edib ki, Plastik Buz VII Günəş sisteminin digər hissələrində yüksək temperatur və təzyiq şəraitində formalaşır.

Hər kəs suyun üç halını bilir: bərk, maye və qaz. Lakin alimlər müəyyən edib ki, Günəş sisteminin digər hissələrində yüksək temperatur və təzyiq şəraitində formalaşan, sözdə ekzotik və ya plastik buz olan Plastik Buz VII də mövcuddur.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Interesting Engineering" yazır.

"Plastik fazalar həm bərk cisimlərin, həm də mayelərin xüsusiyyətlərini birləşdirən hibrid hallardır. Plastik buzdakı su molekulları buzda olduğu kimi sərt kubik şəbəkə yaradır, lakin maye suya bənzər pikosaniyəlik fırlanma hərəkəti göstərir", deyə Fransa Milli Elmi Tədqiqatlar Mərkəzinin (CNRS) tədqiqat rəhbəri Livia Eleonora Bove izah edib.

Nəşr qeyd edir ki, 15 ildən çox əvvəl Fransaın Laue-Langevin İnstitutu (ILL) alimləri kompüter modelləşdirmə vasitəsilə plastik buzun ekstremal şəraitdə formalaşa biləcəyini proqnozlaşdırmışdılar. Tədqiqatçılar plastik buzun yaranması üçün lazım olan yüksək temperatur və təzyiq şəraitini yenidən yaratmaq üçün müasir neytron spektrometrlərindən və xüsusi avadanlıqlardan istifadə ediblər.

İndi isə neytronların kvazi-elastik səpilməsi (QENS) vasitəsilə alimlər bu ekzotik halda su molekullarının quruluşunu və dinamikasını araşdıra biliblər. Məlum olub ki, plastik buzdakı molekulların hərəkəti kompüter modelləşdirmədə proqnozlaşdırılandan daha mürəkkəbdir.

Daha sonra kompüter modelləşdirmə ilə "Markov zənciri analizi" adlanan statistik metodun birləşməsi plastik buzdakı su molekullarının davranışını daha dəqiq başa düşməyə imkan verib. Modelləşdirmə göstərib ki, molekullar sərbəst fırlanmaq əvəzinə müəyyən dördqat sxem üzrə fırlanmağa meyllidir.

Alimlər həmçinin adi buzla plastik buz arasındakı keçidi araşdırırlar. Bu keçidi anlamaq başqa bir ekzotik faza olan superion su haqqında ipuçları verə bilər.

"Bu keçidin ya birinci dərəcəli, ya da davamlı olacağı proqnozlaşdırılır, bu istifadə olunan modelləşdirmə metodundan asılıdır", deyə Bove izah edib.

Alimlər hesab edirlər ki, bu ekzotik plastik buz və superion su formaları Günəş sistemimizdəki bəzi buzlu dünyaları, məsələn, peykləri (Qanimed və Kallisto) və planetləri (Uran və Neptun) anlamaq üçün əsas ola bilər.

Fərziyyə olunur ki, bu ekzotik su formaları göy cisimlərinin dərinliklərinin əhəmiyyətli hissələrini təşkil edə bilər.

Aydın