“Birinci Qarabağ müharibəsində olmayan imkanların hamısı bu dəfə əlimizdə idi”

“Müharibədə ilk ölən həqiqətdir”, - deyib məşhur yazıçı Corc Oruell. Reallıq onu aşkar etdi ki, bu tilsimi qırmaq da olar. Necə? Jurnalistikanın doğru zamanda doğru məkanda olmaq məfkurəsi ilə. Həqiqətə xidmət etmək naminə müharibə ocaqlarına carçı göndərmək jurnalistikanın məramıdır.

8 Noyabr - Zəfər Günümüzdür, fəqət bu günə gəlib yetişənə qədər dürlü yollardan və mübarizələrdən keçmişik. Üzeyir Hacıbəyli məqalələrinin birində yazır ki, istiqbalımızın rifah və səadətini təmin edəcək qüvvə hamımızın himmət və qeyrətindən asılıdır. Deyilən kimi birlik və yurd sevgisi ilə İkinci Qarabağ müharibəsində gücün və haqqın sahibi idik, ancaq savaş meydanında başqa bir silaha da ehtiyac vardı - səngərdəki qələmə...

Cəbhədə həqiqəti tapmaq və göstərmək niyyəti ilə yerli mətbuatımızla yanaşı, Türkiyə mediası da bizimlə həmməslək idi. Məlum olduğu kimi, Türkiyə mətbuatı müharibənin başladığı gündən daha çevik və düzgün məlumatları auditoriyalara çatdırmaq məqsədilə müxbirlərini münaqişə zonalarına, cəhbə bölgəsinə göndərirdilər. Bu minvalla onlardan ikisi qonağımızdır - “CNN Türk” və “Haber Global” kanallarının müxbirləri Ənvər Kaptanoğlu və Ela Sezən.

Onların 44 günlük cəbhə meydanındakı fəaliyyətlərini nə qədər əhatəli göstərməyə çalışsaq da, özlərinin ifadələri daha parlaq görünəcək.

“Qafqazinfo” həmin müsahibəni təqdim edir:

- İkinci Qarabağ müharibəsində təbii ki, bizim jurnalistlərlə birlikdə işləmisiniz. Təcrübələriniz nələr olub?

Ənvər Kaptanoğlu: Qardaş həmkarlarımız müharibədə bizə çox dəstək olublar. Buna görə də öncə onlara təşəkkürümü bildirirəm. Onlar bu günə hazır idilər, 30 ildir xəyallarında bu günü qururmuşlar, istədikləri, istədiyimiz oldu. Eyni müstəvidə çalışırdıq. Təbii olaraq onlar öz vətənlərində olduqlarına görə daha çox avantaj sahibi idilər. Döyüş meydanında əldə etdikləri məlumatları tərəddüdsüz bizimlə də bölüşürdülər. Məhz onların sayəsində Türkiyə ictimaiyyətinə proses barədə xəbərlər ötürə bilirdik. 

Ela Sezən: Bəli, birlikdə işləmişik, bizə bir çox məqamlarda köməkləri də oldu. Bütün jurnalistlərin ilk hədəfi əldə etdikləri məlumatları məlumat mərkəzlərinə ən sürətli şəkildə təqdim etməkdir. Lakin bu yerli müxbirlər üçün mövzuya həssaslıqlarından dolayı çətin vəziyyət yaradırdı. Azərbaycanda dil baxımından böyük problem yaşamasaq da, informasiyaları başa düşmədikdə yerli müxbirlərə müraciət etdiyimiz zaman bizi cavabsız qoymurdular. Hətta orada bir çox dost qazandım, hazırda da onlarla əlaqə saxlayıram.

- Qarabağ müharibəsi türk hərbi jurnalistikasına nələr qazandırdı?

Ənvər Kaptanoğlu: Türk jurnalistləri hərbi əməliyyatlar, hərəkatlar və müharibə mövzusunda olduqca təcrübəlidirlər. Suriya sərhədində Tükiyənin həyata keçirdiyi hərəkatlar, illərdir PKK terror aktlarına qarşı davam etdirilən mübarizə əməliyyatlarında bir çox jurnalistlərimiz xidmət edirlər. Məlum olduğu kimi, müharibə əsnasında çəkiliş etmək olduqca çətindir. Yalnız jurnalist olmağı bacarmaq orada sizə kömək olmayacaq. Eyni zamanda, münaqişə zonasında başınıza nələrin gələ biləcəyini və necə davranmalı olduğunuzu da bilməlisiniz. Qarabağ müharibəsi də var olan təcrübələrimizə yeni bir təcrübə qatdı.

Ela Sezən: Mənim Azərbaycana ilk səfərim idi. Üzərimə düşən vəzifəni yerinə yetirəcək olsam da, ilk dəfə “İki dövlət, bir millət” dediyimiz o cümlənin əsas anlamını orada dərk etdim. Eyni dilli, üzərində türk bayrağı olan hər kəsin orada olmağımızdan dolayı hər fürsətdə bizə minnətdar olmaları ən böyük mənəvi qazanclarımdandır. Mən 21 günlük səfərimin 17 gününü cəbhə xəttində keçirdim. Gəncə və Bərdəyə olunan hücumlarda həyatımda ilk dəfə müharibənin qaynar nöqtəsində idim. Harada, nə vaxt, nə etməli olduğumu bilmək baxımından bu mənim üçün çox böyük təcrübə oldu. Azərbaycan xalqı üçün Türkiyə, Türkiyə üçün isə Azərbaycanın hansı məna kəsb etdiyini şüurlu şəkildə dərk etdim və illərdir Azərbaycan xalqının yaşadıqlarını bizə bu müharibə daha dərindən xatırlatdı.

- İkinci Qarabağ müharibəsi ərzində Türkiyə mediasının ən aktual mövzulardan biri də Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsi idi. Bunun əsas səbəbi türk mətbuatının bu mövzuya olan marağı idi, yoxsa türk xalqının tələbi idi?

Ənvər Kaptanoğlu: Məncə, hər ikisi. Türkiyənin qardaş dövləti olan Azərbaycan öz torpaqlarını işğaldan azad etmək uğrunda bir mübarizə başlatmışdı. Öncə xalqın Qarabağ müharibəsini ekranlarda tələb etməsi üçün media mövzunu hərtərəfli təqdim etməlidir. Beləliklə, gündəm İkinci Qarabağ müharibəsindən, canlı yayımlardan ibarət olduqda, xalq da bu gündəmin tələbkarı olmağa başladı. Müharibəni ekranlarında işıqlandıran kanallar türk xalqı tərəfindən daha çox baxılır, Azərbaycanın mübarizəsində baş verən yenilikləri bilmək istəyirdilər. Media da bu yolda üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirərək mövzunu daim üst səviyyədə tutdu.

Ela Sezən: Son illərdə Türkiyədə Azərbaycana münasibətdə siyasi milliyyətçiliyin qabarıqlığı inkaredilməzdir. Bu səbəbdən müharibəyə olan marağın iki səbəbi olduğunu düşünürəm. Bu, Azərbaycanla olan yaxın əlaqələr nəticəsində Türkiyənin xarici siyasəti ilə və bayaq da qeyd etdiyim kimi milliyyətçilik duyğusunun son illərdə hakim olması ilə bağlı idi. Onu da qeyd edim ki, mənim işlədiyim kanalın sahibi azərbaycanlıdır. Bundan dolayı hər Azərbaycan vətəndaşı kimi bizim də mövzu ilə bağlı bütün yayımlarımızdakı həssaslıq üst pillədədir.

- Türkiyə mətbuatı İkinci Qarabağ müharibəsi ilə bağlı həqiqətləri nümayiş etdirməsə idi, ölkələr nələrdən xəbərsiz idi? 

Ənvər Kaptanoğlu: Dünya ölkələri müharibəyə ilk gündən laqeydsizliklərini göstərərkən bu mövzu Türkiyə gündəmində ön pillədə yer alırdı. Əsas nüans Azərbaycanın 30 il müddətində işğalla barışmadıqlarını göstərən informasiya savaşı idi. Lakin, məncə, bunun dönüş nöqtəsi Ermənistanın ballistik raketlərlə Gəncəni bombalamasından sonra oldu. O andan etibarən müharibəni yalnız Ermənistan tərəfindən seyr edən dünya ermənilərin dinc əhalini öldürən bir millət olduğunu da görməyə başladı. Gəncə, Mingəçevir, Tərtər, Ağdam, Bərdə kimi şəhərlərə ballistik raketlərin atılması ardından türk mətbuatının baş verənləri canlı şəkildə ekranlara gətirməsi təkcə türk ictimaiyyətini deyil, eləcə də dünyanın bir çox bölgələrini həqiqətdə Azərbaycanda, Qarabağda baş verənlərin izləyicisinə çevirdi. Müharibə boyunca ermənilərin propaqandalarını öz gözlərimlə gördüm. Gəncəyə atılan raketlərin görüntülərini “Bura Qarabağdır, Azərbaycan erməni sivil xalqını hədəf alır” kimi başlıqlarla paylaşırdılar. Bu baxımdan türk mediası bu propaqandalara qarşı öz xalqını doğru informasiyalarla, hadisə yerindən canlı bağlantılarla məlumatlandırması əsl həqiqətin nə olduğunu üzə çıxarmışdı.

Ela Sezən: Məncə, türk mətbuatının ən böyük avantajı sivillərə olunan hücumlar zamanı canlı yayımlara çıxmaları idi. Cəbhə bölgəsindən kənar ərazilərin Ermənistan tərəfindən necə hədəf alındığını canlı nümayiş etdirirdik. Günlərcə həlak olanların, yaralananların başına gələnləri təqdim edirdik. Bunların nəticəsində Ermənistanın müharibə ilə bağlı dünyada ictimai rəyə təsirini azaltmağı bacardıq.

- Birinci Qarabağ müharibəsində türk mediası münaqişə bölgələrində sərbəst fəaliyyətdə çətinliklərlə üzləşirdi. Birinci Qarabağ müharibəsindən fərqli olaraq Türkiyə mətbuatı İkinci Qarabağ müharibəsində hansı avantajları əldə etdi?

Ənvər Kaptanoğlu: Birinci Qarabağ müharibəsində yaşım az olduğundan dolayı xidmət göstərməmişəm. Amma İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycanda müharibə ərzində münaqişə bölgələrindəki fəaliyyətimizdə, xüsusilə dövlət gözlədiyimizdən daha çox köməklik göstərdi. Çünki Azərbaycan dövləti bu hadisələrlə bağlı dünyada da müəyyən ictimai fikrin formalaşmasının vacib olduğunu bilirdi. Buna görə də dövlət tərəfindən heç bir çətinliklə üzləşmədik. Məsələn, türk jurnalistlər Türkiyənin Suriyada təşkil etdiyi hərəkatlar əsnasındakı çəkilişlərdə bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər. Hər bölgəyə gedib oradan yayımlar etməyimizə icazə verilmir və ya məhdudlaşdırılır. Lakin biz Azərbaycanda bunun əksini yaşadıq.

Ela Sezən: Düşünürəm ki, iki müharibə arasındakı jurnalistika baxımından ən önəmli elementlərdən biri texnologiyadır. Birinci Qarabağ müharibəsində olmayan imkanların hamısı bu dəfə əlimizdə idi. Tək etməli olduğumuz həqiqətləri auditoriyaya təqdim etmək idi. Amma müəyyən vaxtlarda birbaşa hədəfləndiyimiz anlar da olurdu. Tərtərdə ermənilər pambıq fabrikini hədəf alıb yanğına səbəb olduqları zaman biz onun qarşısında canlı yayım edirdik. Bir an olduğumuz yerə ard-arda toplar atılmağa başlandı. Ermənistan yalnız əsgərləri, sivilləri hədəf almırdı, mövcud vəziyyətin ictimaiyyətə təqdim olunmaması üçün jurnalistlərə də hücum edirdi.

- Haqq həqiqətə qovuşdu, qələbə bizim oldu! Zəfər Günümüz mübarək!

Aydan Quliyeva

“Gilavar Community”