Bu qitədə qədim dağlar necə yaranıb?

...Viskonsin-Oşkoş Universitetindən Timoti Paulsen və Kolorado Universitetindən Ceff Benovitsanın rəhbərlik etdiyi elm adamları Antarktida boyunca uzanan nəhəng Transantarktika dağlarının, dağ silsiləsinin formalaşması ilə bağlı yeni fikirlər təklif ediblər.

Bu məlumatlar buzaltı landşaftların qitəni əhatə edən buzlaqların formalaşmasına necə təsir etdiyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək.

SİA-nın məlumatına görə, bununla bağlı yazı Earth and Planetary Science Letters (EPSL) jurnalında dərc olunub.

Tədqiqatçılar Transantarktika dağlarında toplanmış qranit kimi qayalardan mineral taxılların tərkibini təhlil ediblər. …Antarktidanın mərkəzində uzunluğu 3500 km, zirvələri 4500 m-dən çox olan dağ silsiləsi var.

Bunu Paulsen deyib.

…Bu gün o, Transantarktika dağları kimi tanınır və mühüm rol oynayır: Şərqi Antarktidadan Ross dənizinə doğru buz axınını saxlayır. Ancaq bu dağların nə vaxt və necə yüksəldiyi açıq sualdır. Buz təbəqələri qədim relyef formalarını gizlədir və elm adamları üçün bugünkü buzlaqlar görünməzdən əvvəl hansı relyef formalarının mövcud olduğunu və onların keçmiş iqlimlərə necə təsir etdiyini başa düşmək vacibdir.

…Təhlillərimiz göstərir ki, Transantarktika dağlarının dibindəki qayalar bir sıra şiddətli mərhələlərdən keçib, əvvəlcə qaldırılıb, sonra məhv edilib.

Bunu Paulsen bildirib

…Bu proseslər Antarktidanın kənarlarında litosfer plitələrinin hərəkəti və ola bilsin ki, böyük iqlim dəyişiklikləri, o cümlədən təxminən 300 milyon il əvvəl qlobal buzlaşma ilə əlaqələndirilir.

Alimlər hesab edirlər ki, bu qədim proseslər müasir mənzərəyə və buzlaqların necə irəliləyib geri çəkilməsinə təsir göstərmiş ola bilər. Bu, öz növbəsində, Yerin bütün iqlim sistemindəki dəyişikliklərlə əlaqələndirilir.

…Sanki biz minerallar və qayalarla yazılmış planetin gündəliyini oxuyuruq.

Bu bilik bizə təkcə Antarktidanın keçmişini deyil, həm də onun buzaltı mənzərələrinin bu gün qlobal iqlimə necə təsir etdiyini anlamağa kömək edir”.

Bunu isə Benovitsa əlavə edib.

Əli Babayev