Cənubi Qafqazda Yeni Balans: Tramp və Azərbaycan əlaqləri AÇIQLAMA

“Donald Trampın İlham Əliyevə ünvanladığı təbrik məktubu, mahiyyət etibarilə iki ölkə arasında münasibətlərin gələcək inkişafı və birgə əməkdaşlıq sahələrinin yaradılması üçün vacib siqnal olaraq dəyərləndirilə bilər. Bilinir ki, Trampdan öncəki ABŞ Prezidenti Co Baydenin dövründə Azərbaycanın ABŞ-la münasibətləri 1992-ci il səviyyəsinə enmişdi. Belə ki, ABŞ-da Azərbaycana qarşı 1992-ci ildə qəbul edilən, lakin 2000-ci ildən etibarən hər il dondurulan “907-ci düzəliş” məhz Baydenin dövründə yenidən qüvvəyə mindirilmişdi. Bayden administrasiyası son günlərini yaşayarkən Ermənistanla tələsik şəkildə “Strateji tərəfdaşlıq sazişi” imzalamış, 2023–2024-cü illərdə isə tarixdə ilk dəfə ABŞ-Ermənistan birgə hərbi təlimləri keçirilmişdi. ABŞ-ın dəstəyi ilə Ermənistan Avropa Sülh Fondundan on milyonlarla dollar dəyərində hərbi yardım paketi əldə etmişdi. Bütün bu proseslər ABŞ-ın Cənubi Qafqazda balansı pozmağa yönəlmiş addımları kimi qiymətləndirilirdi. Prezident İlham Əliyev də son ADA konfransında bu siyasəti ABŞ-ın Ermənistana münasibətdə birtərəfli mövqe tutması kimi səciyyələndirmişdi”.

Bu fikirləri AzNews.az-a açıqlamasında siyasi şərhçi Şəhla Cəlilzadə deyib.

Qeyd edək ki, dünyada baş verən siyasi dəyişikliklər ölkələr arasındakı münasibətlərə də təsir göstərir. Xüsusilə ABŞ-da Respublikaçıların hakimiyyətə gəlməsi, ölkənin xarici siyasətində yeni yanaşmaların ortaya çıxmasına səbəb olub. Donald Trampın yenidən prezident seçilməsi, ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasətində də müəyyən dəyişikliklərə yol açıb. Trampın Azərbaycanla bağlı fikirləri, Prezident İlham Əliyevə ünvanladığı təbrik məktubu və Azərbaycanın bölgədəki rolu, iki ölkə arasında münasibətlərin yenidən inkişaf etməsi üçün mühüm zəmin yaradıb. Tramp administrasiyasının regiona olan baxışı və Azərbaycanla əməkdaşlıq məsələsinə yanaşması, bu sahədə yeni perspektivlər vəd edir.

Siyasi şərhçi bildirib ki, Trampın hakimiyyətə qayıdışı ilə Cənubi Qafqazda balansın bərpası istiqamətində addımlar atılmağa başlanıb.

“Artıq Azərbaycan-ABŞ münasibətləri müsbət bir trenda keçib. Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, birinci əsas məqam ABŞ-da Azərbaycana qarşı yönələn fəaliyyətin dayandırılmasıdır. Bunun ən bariz nümunələri sırasında Tramp hakimiyyətə gəldikdən sonra USAID-in fəaliyyətinin ifşası fonunda Azərbaycana qarşı qarayaxma kampaniyalarının səngiməsi və yaxın günlərdə Avropa Sülh Fondundan Ermənistana ayrılması nəzərdə tutulan 20 milyon avroluq növbəti hərbi yardım paketinin dondurulması göstərilə bilər. Qeyd edilməlidir ki, bu yardım paketi formal olaraq Azərbaycanın Avropadakı ən yaxın tərəfdaşlarından biri olan Macarıstanın vetosu ilə dayandırılıb. Halbuki, Macarıstan daha əvvəlki yardım paketlərinə veto qoya bilməmişdi. Bu isə həmin qərarda başqa bir amilin – ABŞ faktorunun – mövcud olduğunu göstərir. Bayden administrasiyası dövründə ABŞ Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın siyasi kursunu təqdir etmədiyinə görə onun ətrafına qarşı “Qlobal Maqnitski Aktı” çərçivəsində sanksiyalar tətbiq etmişdi. Tramp isə bu sanksiyaları yaxın günlərdə ləğv etməklə yanaşmanın dəyişdiyini nümayiş etdirdi. Bu kimi geopolitik dəyişiklikləri məhz bu cür incə detallarda müşahidə etmək mümkündür. Azərbaycan–ABŞ münasibətlərinin yaxşılaşacağına dair ikinci mühüm məqam isə artıq müxtəlif səviyyəli təmasların yaradılması və əməkdaşlıqla bağlı ikitərəfli danışıqların aparılmasıdır. Beləliklə, yaxın dövrdə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın daha da genişlənəcəyi ehtimal olunur. Bu, həmçinin Azərbaycanın Vətən müharibəsindəki qələbəsindən sonra artan nüfuzu, regional sülh gündəliyindəki aparıcı rolu, qlobal proseslərə təsir gücü və Şərqlə Qərb arasında strateji keçid funksiyasının yeni layihələrlə möhkəmləndirilməsi ilə birbaşa bağlıdır”.

Siyasi şərhçi sonda əlavə edib ki, bu kontekstdə Ermənistanın qeyri-rasional siyasi davranışları da diqqətdən kənarda qalmır:

“ABŞ-la tələm-tələsik imzalanmış “Strateji tərəfdaşlıq sazişi”nin real müstəvidə həyata keçirilə bilməməsi kimi, indi də Ermənistan–İran arasında strateji tərəfdaşlıq sazişinin imzalanması gündəmdədir. Belə bir sazişin baş tutması Ermənistanın ABŞ-la münasibətlərinə ciddi zərbə vura bilər. Nəticədə Ermənistanın strateji tərəfdaşlarının heç biri üçün uzunmüddətli əhəmiyyət və sədaqət nümayiş etdirə bilmədiyi bir daha ortaya çıxacaq”.

Rəfiqə NAMAZƏLİYEVA,

AzNews.az