“DEYİRLƏR, RUSİYAYA ULTİMATUM TƏQDİM OLUNACAQ” “Amerikalılar açıqda dediklərini qapalı kanallarla da təkrarlayırlar” AzPolitika onlayn siyasiictimai qəzet

Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov “Fox News” telekanalının keçmiş əməkdaşı Taker Karlsona müsahibə verib.

Karlson nazirlə müsahibə almaq üçün Moskyaya uçub, söhbətin videosu dekabrın 6-na keçən gecə yayılıb. Müsahibənin stenoqramı rus və ingilis dillərində Xarici İşlər Nazirliyinin saytında dərc olunub. S.Lavrov Ukraynaya qarşı müharibənin gedişi, Qərb - Rusiya münasibətləri və bu ətrafda çoxsaylı başqa sualları cavablandırıb.

“AzPolitika.info” müsahibəni xtisarla oxuculara təqdim edir:

- ABŞ və Rusiyanın indi müharibə etdiyinə inanırsınızmı?

- Mən belə deməzdim. Hər halda bizim istədiyimiz bu deyil. Təbii ki, biz bütün qonşularımızla normal münasibətlərin olmasını istərdik. Ümumiyyətlə, bütün ölkələrlə, xüsusən də ABŞ kimi böyük dövlətlə.

Rusiya Prezidenti V.V.Putin dəfələrlə Amerika xalqına, ABŞ-nin tarixinə və Amerikanın dünyadakı uğurlarına hörmətini ifadə edib. Biz Rusiya və ABŞ-nin kainat naminə əməkdaşlıq edə bilməməsi üçün heç bir səbəb görmürük.

- Amma Rusiyanın iştirak etdiyi münaqişəni ABŞ maliyyələşdirir, Rusiya ərazisinə hücumlara icazə verirlər. Bu müharibə deyilmi?

- Rəsmi olaraq biz müharibə şəraitində deyilik. Bəziləri Ukraynada baş verənləri hibrid müharibə adlandırır. Mən də belə adlandırardım. Aydındır ki, ukraynalılar qabaqcıl uzaqmənzilli silahlarla etdiklərini Amerika hərbçilərinin birbaşa iştirakı olmadan edə bilməzdilər. Bu təhlükəlidir. Buna heç bir şübhə yoxdur. Biz vəziyyəti daha da pisləşdirmək istəmirik. Lakin ATACMS və digər uzaqmənzilli silahlar Rusiyada istifadə edildiyi üçün biz siqnallar göndəririk. Ümid edirik ki, yeni “Oreşnik” sistemindən sonuncu siqnal ciddi qəbul edildi.

Biz onu da bilirik ki, Pentaqonda və digər təşkilatlarda, o cümlədən NATO-da bəzi rəsmilər son günlər blokun müdafiə ittifaqı olduğunu deməyə başlayıblar. Amma bəzən deyirlər ki, birinci siz vura bilərsiniz, çünki ən yaxşı müdafiə hücumdur. ABŞ Müdafiə Nazirliyinin Strateji Komandanlığının nümayəndəsi kontr-admiral T.Byukenan qarşılıqlı məhdud nüvə zərbələrinin mümkünlüyünü etiraf edib.

Bu cür təhdidlər narahatlıq doğurur. Əgər onlar son vaxtlar bəzi qərblilərin səsləndirdiyi məntiqə əməl edirlərsə, yəni deyirlər ki, Rusiyanın “qırmızı xətləri” olduğuna inanmayın, bu “qırmızı xətlər” dəyişir, deməli, bu, çox ciddi səhvdir.

Biz müharibəyə başlamamışıq. Rusiya Prezidenti V.Putin dəfələrlə bildirib ki, biz Kiyev rejiminin Donbassda öz xalqına qarşı apardığı müharibəyə son qoymaq üçün xüsusi hərbi əməliyyata başlamışıq. Prezident son bəyanatında hadisələrin istənilən inkişafına hazır olduğumuzu açıqlayıb. Biz Rusiyanın qanuni təhlükəsizlik maraqlarına, Ukraynada yaşayan rus xalqına, onların əsas hüquqlarına, Ukrayna parlamentinin qəbul etdiyi bir sıra qanunlarla məhv edilmiş dil və dini hüquqlarına hörmət əsasında danışıqlar yolu ilə nizamlanmaya üstünlük veririk.

- “Qərbə siqnal” adlandırdığınız, hipersəs ballistik sistemin istifadəsi ilə bağlı daha əvvəl danışdığınız məsələyə qayıtmaq istərdim. Bu hansı siqnaldır? Düşünürəm ki, bir çox amerikalı bunun baş verdiyini belə bilmir. Bunu dünyaya göstərməklə hansı mesajı verdiniz?

- Mesaj ondan ibarətdir ki, Kiyev rejimini uzaqmənzilli silahlarla təmin edən ABŞ və onun müttəfiqləri başa düşməlidirlər ki, biz Qərbin bizim strateji məğlubiyyətimizə nail olmasının qarşısını almaq üçün hər vasitədən istifadə etməyə hazır olacağıq. Qərblilər dünyada, istənilən ölkədə, bölgədə, istənilən qitədə hegemonluqlarını qorumaq üçün mübarizə aparırlar. Biz qanuni təhlükəsizlik maraqlarımız üçün mübarizə aparırıq. Qərblilər 1991-ci ilin sərhədlərindən danışırlar. Bir müddət əvvəl Kiyevə səfər edən ABŞ senatoru L.Qrem Zelenskinin iştirakı ilə Ukraynanın nadir torpaq metalları ilə zəngin olduğunu birbaşa bəyan edib. Yəni biz bu sərvəti ruslara buraxa bilmərik, onu götürməliyik. Onlar bütün təbii və insan resurslarını Qərbə satmağa və ya verməyə hazır bir rejim uğrunda mübarizə aparırlar. Biz isə bu torpaqlarda yaşayan, əcdadlarının əsrlər boyu inkişaf etdirdiyi, şəhərlər salmış, zavodlar tikmiş insanlar üçün mübarizə aparırıq.

Bu hipersəs sistemi real şəraitdə sınaqdan keçirməklə çatdırmaq istədiyimiz mesaj odur ki, qanuni maraqlarımızı qorumaq üçün hər şeyi etməyə hazır olacağıq. Biz ABŞ ilə nüvə xarakterli mümkün müharibə haqqında düşünmürük. Bizim Hərbi Doktrinamızda qeyd olunur ki, ən başlıcası nüvə müharibəsindən qaçmaqdır.

- Hətta nüvə zərbələrinin mümkünlüyündən danışmağımız heyrətamizdir. Heç düşünməmişdim ki, bu vəziyyətə gələcəyik. Bu baxımdan sual yaranır ki, Rusiya ilə ABŞ arasında “qapalı kanallar” vasitəsilə dialoq nə dərəcədə intensivdir? Son iki il yarım ərzində nəsə müzakirə olunubmu? Bu məsələ ilə bağlı danışıqlar gedirmi?

- Bir neçə kanal var, lakin onlar əsasən Rusiya və ABŞ-də cəza çəkən insanların mübadiləsi ilə məşğul olurlar. Bir neçə belə mübadilə baş tutub. Elə kanallar da var ki, onlar açıqlanmır, amma əsasən amerikalılar onların vasitəsilə açıq şəkildə dediklərini çatdırırlar: “biz dayanmalıyıq”, “Ukraynanın ehtiyaclarını və onun mövqelərini qəbul etməliyik”. Onlar bu yaxınlarda “qələbə planı” ilə tamamlanan bu tamamilə mənasız “Zelenskinin sülh formulu”nu dəstəkləyirlər.

Qərblilər bir neçə silsilə görüşlər, Kopenhagen konfransı, Bürgenstokda sammit keçirdilər. Onlar öyünürlər ki, gələn ilin birinci yarısında daha bir konfrans çağıracaqlar və bu dəfə “xeyirxahlıq” edib Rusiyanı da dəvət edəcəklər. Deyirlər, o zaman Rusiyaya ultimatum təqdim olunacaq. Bütün bunlar müxtəlif məxfi kanallar vasitəsilə bütün ciddiliyi ilə təkrarlanır.

İndi biz fərqli bir şey eşidirik, o cümlədən Zelenskinin özü deyir ki, təmas xəttində dayana bilərik; Ukraynanın NATO-ya qəbul ediləcəyini deyirlər, lakin bu mərhələdə alyansın təminatları yalnız hökumətin nəzarətində olan ərazilərə şamil olunacaq, qalanları isə danışıqlar mövzusu olacaq. Lakin bu “danışıqların” son nəticəsi Rusiyanın faktiki olaraq Ukrayna ərazisindən tam çıxarılması olmalıdır. Bunun nəticəsində Rusiya vətəndaşları rusların bütün hüquqlarını məhv edən nasist rejimin mərhəmətinə buraxılacaqlar.

- Mən nüvə zərbələrinin mübadiləsi məsələsinə qayıtmaq istərdim. Belə başa düşdüm ki, Rusiya və ABŞ liderlərinin yüz milyonlarla insanın ölümünə səbəb ola biləcək anlaşılmazlıqlardan qaçmaq üçün bir-biri ilə danışa biləcəyi mexanizm yoxdur?

- Bizim bir “kanalımız” var ki, ballistik raket buraxılanda avtomatik işə düşür. “Oreşnik” orta mənzilli hipersəs ballistik raketinə gəlincə, sistem buraxılışdan 30 dəqiqə əvvəl ABŞ-yə mesaj göndərib. Onlar bunun baş verəcəyini bilirdilər və bunu daha böyük və həqiqətən təhlükəli bir şey kimi qəbul etmədilər.

- Məncə, bu sistem çox təhlükəlidir.

- Bu, sınaq buraxılışı idi.

- Bəli, testin işə salınması haqqında nə dediyinizi başa düşürəm. Bəs siz iki ölkə arasında danışıqlar aparılmadığını nəzərə alsaq, qarşılıqlı zərbələr fonunda qısa müddət ərzində hadisələrin nəzarətdən çıxa biləcəyindən nə dərəcədə narahatsınız? Və heç kim buna mane ola bilməz. Bu, inanılmaz dərəcədə ehtiyatsız görünür.

- Biz heç kimin əhalisinin məhv edilməsindən danışmırıq. Bu müharibəni biz başlamamışıq. İllərdir ki, NATO-nun sərhədlərimizə yaxınlaşması problem yaradacağından xəbərdar etmişik. V.Putin bunu illərdir beynəlxalq platformalarda insanlara izah edir.

Ukraynada dövlət çevrilişi baş verəndə amerikalılar bunun arxasında onların olduğunu gizlətmirdilər. ABŞ dövlət katibinin o zamankı müavini Viktoriya Nulandla ABŞ-nin Kiyevdəki o vaxtkı səfiri Con Pyatt arasında çevrilişdən sonra yeni hökumətə daxil olacaq şəxslərin müzakirəsinin səs yazısı var. Müstəqillik əldə etdikdən sonra Ukraynaya xərclənən 5 milyard dollarlıq rəqəm hər şeyin amerikalıların istədiyi kimi olacağına təminat kimi açıqlandı. Bizim Ukrayna xalqını məhv etmək fikrimiz yoxdur. Onlar rus xalqı ilə qardaşdırlar.

- Artıq hər iki tərəfdən neçə nəfər ölüb?

- Ukraynalılar bu məlumatı açıqlamırlar. Zelenski bildirib ki, Ukrayna tərəfində 80 mindən az itki var. Ancaq başqa bir müqayisəli rəqəm var. İsraillilər bizim pislədiyimiz terror hücumuna cavab olaraq Qəzzada əməliyyata başladıqdan və bu, kollektiv cəzalandırma xarakteri daşıdıqdan bir il sonra, öldürülən fələstinli vətəndaşların sayının 45 min olduğu təxmin edilir. Bu, çevrilişdən sonrakı on il ərzində Ukrayna münaqişəsinin hər iki tərəfində həlak olan mülki əhalinin sayından təxminən iki dəfə çoxdur. Ukraynada faciə baş verir. Fələstində fəlakət var. Amma bizim məqsədimiz heç vaxt insanları öldürmək deyildi. Ukrayna rejimindən fərqli olaraq…

- 2022-ci ilin fevralından bəri nə qədər Rusiya vətəndaşı ölüb?

- Bu məlumatı açıqlamaq mənim səlahiyyətimdə deyil. Döyüş əməliyyatları zamanı xüsusi qaydalar var. Rusiya Müdafiə Nazirliyi onları izləyir.

- Rusiya hansı şərtlərlə hərbi əməliyyatları dayandıracaq?

- On il əvvəl, 2014-cü ilin fevralında biz Prezident Vladimir Yanukoviçlə müxalifət arasında razılaşmanın həyata keçirilməsi, milli birlik hökumətinin yaradılması və növbədənkənar seçkilərin keçirilməsi zərurətindən danışmışdıq. Müqavilə imzalanıb. Onun həyata keçirilməsinin zəruriliyindən danışdıq. Amma çevrilişi həyata keçirənlər tamamilə səbirsiz və aqressiv idilər. Amerikalıların onlara təzyiq etdiyinə zərrə qədər də şübhəm yoxdur. Əgər ABŞ dövlət katibinin o zamankı müavini V.Nuland və ABŞ-nin Kiyevdəki səfiri C.Pyatt “hökumət”in tərkibini razılaşdırıblarsa, onda niyə növbədənkənar seçkilərin keçirilməsi üçün beş ay gözləmək lazımdır?

Növbəti dəfə biz Minsk sazişləri imzalanarkən yenidən nəsə etmək lazım olduğunu danışmağa başladıq. Mən orada idim. Bu danışıqlar 17 saat davam edib. O vaxta qədər Krım artıq onların əlindən alınmışdı. Orada referendum keçirildi. Qərbdə heç kim, o cümlədən bizimlə görüşdə iştirak edən həmkarım Con Kerri Krım məsələsini qaldırmadı. Hamının diqqəti Donbasa yönəlmişdi. Minsk razılaşmaları Ukraynanın, Krım istisna olmaqla, ərazi bütövlüyünü təmin edirdi. Söhbət bütün Novorossiyaya deyil, Donbasın kiçik bir hissəsinə xüsusi statusun verilməsindən gedirdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının təsdiq etdiyi Minsk razılaşmalarına görə Donbasın bir hissəsi rus dilində danışmaq və təhsil almaq, onu öyrətmək, yerli hüquq-mühafizə orqanlarına malik olmaq hüququna malik olmalı, hakimləri təyin edərkən onlarla məsləhətləşilməli idi. Bu qədər. Prezident E.Makron eyni şeyi Korsikaya verəcəyini vəd edib və bildiyimə görə hələ də bunu necə edəcəyini düşünür.

Bu razılaşmalar əvvəldən sabotaj edildi. Əvvəlcə P.A.Poroşenko, sonra isə Zelenski sülh şüarı ilə prezident oldular. Və hər ikisi yalan danışdı. Minsk razılaşmalarının sabotaj edildiyini görəndə Donbasın bu hissəsini güc yolu ilə ələ keçirmək cəhdlərinin şahidi olduq. Elə bu vaxt biz NATO ilə ABŞ arasında təhlükəsizlik zəmanətləri haqqında müqavilə layihəsini təklif etdik. O, rədd edildi. Ukrayna və onun sponsorları Donbasın bu hissəsini güc yolu ilə ələ keçirməyə çalışaraq B planını işə saldıqda, biz xüsusi hərbi əməliyyata başladıq. Əgər onlar Minsk razılaşmalarını yerinə yetirsəydilər, Krım istisna olmaqla Ukrayna bütöv bir dövlət olardı.

Biz xüsusi hərbi əməliyyata başladıqdan sonra ukraynalılar danışıqlar aparmağı təklif etdilər. Razılaşdıq. Belarusda və İstanbulda danışıqların bir neçə raundu olub. Türkiyədə Ukrayna nümayəndə heyəti danışıqlara hazır olduqları prinsiplər əsasında bir sənədi masaya qoydu. Biz onlarla razılaşdıq.

- Siz Minsk razılaşmalarından danışırsınız?

- Xeyr, İstanbul danışıqları haqqında. Bu, 2022-ci ilin aprelində idi. Bu sənədin əsasında duran prinsiplər Ukraynanın NATO-ya daxil olmamasından bəhs edirdi, lakin bir sıra ölkələrin və Rusiyanın iştirakı ilə ona təhlükəsizlik zəmanətinin verilməsi də nəzərdə tutulurdu.

Bu təhlükəsizlik zəmanətləri Krıma və Ukraynanın şərqinə şamil edilməyəcək. Bu onların təklifi idi. Paraflandı. Ukraynanın İstanbuldakı nümayəndə heyətinin rəhbəri, hələ də Ukrayna parlamentindəki Zelenski fraksiyasının sədri olan Araxamiya dedi ki, bu prinsiplər əsasında müqavilə hazırlamağa hazır idik.

- Boris Conson adından danışırdı...

- İstanbulda Ukrayna nümayəndə heyətinə başçılıq edən Araxamiya deyib ki, Böyük Britaniyanın o vaxtkı Baş naziri Boris Conson gəlib onlara “mübarizəni davam etdirin” deyib. Conson bunu təkzib edib. Lakin danışıqlarda olan Araxamiya bunun Boris Conson olduğunu iddia etdi. Digərləri deyirlər ki, Buçadakı “qırğına” görə sövdələşməni pozan Zelenski nədənsə bir daha Buçadakı qırğından bəhs etmir. Mən bu haqda danışıram. Danışdıq, müəyyən mənada özlərini müdafiə edirlər.

Bir neçə dəfə BMT Təhlükəsizlik Şurasında, Baş Assambleyada çıxış edərək, BMT-nin Baş katibi A.Quterreşlə bir masa arxasında əyləşərək, Buça məsələsini qaldırmışam. Dedim ki, qəribədir, Buça haqqında susursuz. BBC komandası cəsədlərin tapıldığı küçədə olarkən hamınız yüksək səslə danışdınız. Maraqlıdır, BBC-də meyitləri göstərilən şəxslərin adlarını öyrənmək mümkün olubmu? Cavab tam sükut idi. Mən şəxsən A.Quterreşə BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvlərinin iştirakı ilə müraciət etdim. Amma cavab vermədi.

2023-cü ilin sentyabrında Baş Assambleyanın sessiyası başa çatdıqdan sonra Nyu-Yorkda keçirdiyi mətbuat konfransında o, bütün müxbirlərə bu sözlərlə müraciət etdi: “Siz jurnalistlərsiniz. Ola bilsin ki, siz araşdırmaçı jurnalist deyilsiniz, amma jurnalistlər ümumiyyətlə həqiqəti aşkar etməkdə maraqlıdırlar”.

Rusiyanın qınandığı bütün mediada “fırlanan” Buça haqqında xəbərlər heç kimi maraqlandırmır - nə siyasətçiləri, nə BMT rəsmilərini, nə də indi jurnalistləri. Mən bu ilin sentyabrında onlarla söhbət edəndə bir mütəxəssis kimi Buçada cəsədləri göstərilən şəxslərin adlarını öyrənməyi xahiş etdim. Cavab yoxdur. 2020-ci ilin payızında Almaniyada müalicə alan, bu yaxınlarda dünyasını dəyişən Aleksey Navalnının tibbi müayinələrinin nəticələri haradadır sualına cavab olmadığı kimi...

- Bəs Aleksey Navalnı necə öldü?

- O, Rusiyada cəza çəkərkən dünyasını dəyişib. Onun bəzən özünü yaxşı hiss etmədiyi bildirilir. Bu, almanlardan tapdıqları testlərin nəticələrini bizə göstərmələrini istəməyimizin başqa səbəbi idi. Onların tapdıqlarını biz tapmadıq. Onunla nə etdiklərini bilmirəm.

- Almanlar ona nəsə etdi?

- Bəli, çünki onlar heç kimə, o cümlədən bizə heç nə izah etmirlər. Bəlkə amerikalılara izahat veriləcək. Bəlkə də etibarlıdırlar. Amma heç vaxt bizə onunla necə davrandıqlarını, nə tapdıqlarını, hansı üsullardan istifadə etdiklərini demədilər.

- Sizcə o niyə öldü?

- Mən həkim deyiləm. Ancaq fərziyyələr irəli sürmək üçün, həkimlərin nəsə deməsi üçün məlumat lazımdır. Bir şəxs zəhərləndikdən sonra müalicə üçün Almaniyaya aparılarsa, onun analizlərinin nəticələrini gizli saxlamaq olmaz. S.V.Skripal və qızı Yuliyanın taleyi ilə bağlı hələ də heç nə öyrənə bilmirik. Bu məlumat bizə verilmir. O da qızı kimi bizim vətəndaşdır. Böyük Britaniyanın tərəfdar çıxdığı konvensiyalara əsasən məlumat əldə etmək hüququna malikik.

- Sizcə, Böyük Britaniyanın keçmiş Baş naziri Boris Conson İstanbulda sülh prosesini niyə dayandırdı? Bunu kimin adından edib?

-Mən onunla bir neçə dəfə görüşmüşəm. O bir anlıq istək xatirinə hansısa uzunmüddətli strategiya elan etsə, təəccüblənmərəm. O, çox da proqnozlaşdırıla bilinən deyil.

- Sizcə, o, ABŞ hökuməti, Bayden administrasiyası adından hərəkət edib?

- Bilmirəm. Və təxmin etməyəcəyəm. Amma bu vəziyyətin amerikalılar və ingilislərin nəzarətində olduğu göz qabağındadır.

- Bu dəfə Prezident Donald Tramp Ukraynada müharibəyə son qoyulması ilə bağlı birmənalı vəd sayəsində seçildi. Bunu bütün çıxışlarında təkrar edirdi. Əgər belədirsə, həll yoluna ümid var. Hansı şərtlərlə razılaşardınız?

- Rusiya Prezidenti Vladimir Putin bu il iyunun 14-də Rusiya Xarici İşlər Nazirliyində çıxış edərkən bu şərtlərdən danışıb. O, təsdiqlədi ki, biz İstanbulda razılaşdırılmış və Ukrayna nümayəndə heyətinin rəhbəri Araxamiyanın bəyanatında deyildiyi kimi Böyük Britaniyanın keçmiş Baş naziri B.Consonun rədd etdiyi prinsiplər əsasında danışıqlar aparmağa hazırıq. Əsas prinsip Ukraynanın bloksuz statusudur. Biz Ukraynanın kollektiv təhlükəsizliyinə təminat verəcək ölkələr qrupuna qoşulmağa hazır idik.

- NATO yoxdur?

- NATO yoxdur. Hərbi bazalar, xarici qoşunların iştirakı ilə Ukrayna torpaqlarında hərbi təlimlər olmayacq. O, bu şərtləri təkrarladı. Putin bildirib ki, bu razılaşma 2022-ci ilin aprelinə olub. İndi “yerdəki” reallıqlar nəzərə alınmalı olacaq. Və onlar təkcə təmas xətti deyil, həm də Donetsk və Luqansk respublikalarında, Xerson və Zaporojye vilayətlərində keçirilən referendumdan sonra Rusiya Konstitusiyasına edilən dəyişikliklərdir. İndi onlar bizim Konstitusiyaya görə artıq Rusiyanın tərkibindədirlər. Bu reallıqdır.

Rus dilini, rus mediasını, rus mədəniyyətini və Ukrayna pravoslav kilsəsini qadağan edən Ukrayna qanunvericiliyinin qüvvədə qaldığı bir vəziyyətə dözə bilmərik. Bu, Ukraynanın BMT Nizamnaməsindən irəli gələn öhdəliklərinin pozulmasıdır. Bununla bağlı nəsə etmək lazımdır.

- Rusiyadan sanksiyaların götürülməsi razılaşmanın şərti ola bilərmi?

- Rusiyada çoxları bunu şərt qoymaq istəyir. Amma inanıram ki, biz bu sanksiyalar altında nə qədər çox yaşayırıqsa, bir o qədər də anlayırıq ki, özümüzə güvənmək və bizə dost olan, iqtisadi maraqları və münasibətləri qarışdırmayan “normal” ölkələrlə əməkdaşlıq mexanizmləri, platformaları hazırlamaq daha yaxşıdır. Bizə qarşı sanksiyalar tətbiq olunandan bəri çox şey öyrəndik. Onlar Barak Obamanın dövründə başladılar və Donald Trampın birinci dövründə geniş miqyasda davam etdilər. Bayden Administrasiyası altında onlar tamamilə görünməmiş hala gəldilər. Ancaq bilirsiniz ki, “bizi öldürməyən şey bizi daha güclü edir”. Bizi heç vaxt öldürməyəcəklər. Və bu bizi daha güclü edir.

“AzPolitika.info”