Dünya yeni nüvə təhlükəsi erasına qədəm qoyub, təhlükəsizlik dövrü başa çatıb The Wall Street Journal

"Hazırda ABŞ və Rusiya arasında əhəmiyyətli razılaşmalar təhlükə altındadır, Çin nüvə ehtiyatlarını üç dəfə artırmaq niyyətindədir..."

Silahlara nəzarətlə bağlı müqavilələr dağılır, nüvə dövlətləri öz arsenalını gücləndirir və bu silahların yayılma riski artır.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "The Wall Street Journal" nəşri yazıb.

"Soyuq müharibə"nin sonunda dünyanın aparıcı dövlətləri belə qənaətə gəlib ki, nüvə silahlarının azaldılması planeti daha təhlükəsiz edəcək. Lakin bu dövr artıq başa çatıb, nəşr yazır.

Silahlara nəzarətlə bağlı müqavilələr dağılır, nüvə dövlətləri öz arsenalını gücləndirir və bu silahların yayılma riski artır. Taktiki nüvə silahlarının döyüş meydanında üstünlük əldə etmək üçün istifadə edilmə ehtimalı getdikcə daha çox müzakirə olunur.

Nüvə müharibəsi qorxusuna yenidən dönüş 1945-ci ildə Nyu-Meksikoda "Triniti" poliqonunda ilk nüvə partlayışı ilə başlayıb. 1963-cü ildə ABŞ prezidenti Con Kennedi "soyuq müharibə" dövründə nüvə silahlarının onlarla ölkənin əlinə keçməsi ilə bağlı gələcəkdən narahat olduğunu bildirib və bunu "ən böyük mümkün təhlükə" adlandırıb.

Onilliklər boyu silah nəzarəti müqavilələri, texniki maneələr və qarşılıqlı zəmanətli məhvetmə prinsipi ən pis ssenarilərin qarşısını almağa kömək edib.

Razılaşmaların aşınması

Qlobal nüvə silahı ehtiyatları 1980-ci illərin ortalarında ən yüksək səviyyəyə çatıb, lakin sonradan tədricən azalmağa başlayıb. ABŞ və Sovet İttifaqı 1991-ci ildə strateji silahların azaldılması haqqında ilk müqavilə (START) imzalayıb.

Lakin hazırda Rusiya və ABŞ arasında əhəmiyyətli razılaşmalar təhlükə altındadır. Orta və yaxın mənzilli raketlərin ləğvi ilə bağlı müqavilə ləğv edilib, döyüş başlıqlarının sayını məhdudlaşdıran müqavilənin müddəti isə gələn ilin əvvəlində başa çatır.

Vaşinqton Rusiya və Çinin artan təhdidlərinə qarşı nüvə potensialını genişləndirməyin vacibliyi barədə getdikcə daha çox danışır ki, bu da yeni bir silahlanma yarışına səbəb ola bilər.

Hesablamalara görə, Çin 2035-ci ilə qədər nüvə ehtiyatlarını üç dəfə artırmağı planlaşdırır. Onun arsenalında artıq ABŞ-ın ərazisinə çata biləcək təxminən 600 qitələrarası raket mövcuddur. Lakin Pekin Rusiya və ABŞ-la nüvə güclərinin məhdudlaşdırılması üzrə danışıqlar aparmaq təkliflərini rədd edir.

Taktiki təhdidlərin artması

ABŞ və Rusiya strateji ehtiyatlarını azaldarkən, taktiki nüvə silahları ilə bağlı narahatlıqlar artır. Onun daha kiçik gücü və daha qısa fəaliyyət radiusu adi hərbi münaqişələrdə istifadə edilməsinə imkan verir. Moskva dəfələrlə Ukraynada bu silahdan istifadə edə biləcəyinə işarə edib. Noyabr ayında Rusiya hətta doktrinasını yeniləyərək onun istifadəsi üçün əsasları genişləndirib.

1970-ci il Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqavilə (NSYM) ilə təsbit olunmuş nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq səyləri təzyiq altındadır. Hərçənd bu müqaviləni 191 dövlət imzalayıb, üç nüvə dövləti hələ də ona qoşulmayıb, Şimali Koreya isə 2003-cü ildə ondan çıxıb.

NSYM-nin iştirakçısı olan İran nüvə silahı yaratmağa bir neçə aylıq məsafədədir. Səudiyyə Ərəbistanı isə bəyan edib ki, əgər İran uğur qazansa, onun ardınca gedəcək.

Nüvə təhdidləri

Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin baş məsləhətçisi Dov Zakhaym hesab edir ki, ABŞ prezidenti Co Baydenin Ukraynaya Qərb raketlərindən Rusiya ərazisində istifadə etmək icazəsi verməsi onun səlahiyyət müddətinin sonuna yaxın Rusiyanın nüvə təhdidindən çəkinmədiyini göstərir. Bu təhdid isə hələ reallaşmayıb.