Dünyanın müxtəlif ölkələrində erməni diasporu: onların sayı və fəaliyyət istiqamətləri

Tarix boyu dünyanın müxtəlif ölkələrinə köç edən ermənilər bu gün bir çox dövlətlərdə böyük diaspor icmaları formalaşdırıblar. Bu icmaların sayı, təsir dairəsi və fəaliyyət istiqamətləri yerləşdikləri regionlardan asılı olaraq dəyişir.

Məlumdur ki, ən geniş erməni diasporlarından biri ABŞ-dədi. Fərqli mənbələrə görə, bu ölkədə bir milyona yaxın erməni yaşayır. Onlar əsasən Los-Anceles və Kaliforniyanın digər şəhərlərində məskunlaşıblar. ABŞ-dakı erməni icmaları özəl məktəblər, dini icmalar, media qurumları və müxtəlif biznes strukturları vasitəsilə təşkilatlanıblar.

Avropada isə ən tanınmış erməni icmalarından biri Fransadadı. Bu ölkədə təxminən 300 minə yaxın erməni yaşayır. Fransadakı erməni icması ictimai-siyasi fəallığı, zəngin iş adamları ilə seçilir. Fransa erməniləri müxtəlif fondlar, mədəniyyət mərkəzləri və assosiasiyalar vasitəsilə fəaliyyət göstərirlər.

Cənubi Qafqazda ən qədim erməni icmalarından biri Gürcüstandadır. Təxminən 150 min nəfərdən ibarət olan bu icma əsasən Tbilisi və Cavaxetiya bölgələrində məskunlaşıb. Onların fəaliyyəti əsasən yerli mədəniyyət mərkəzləri və icma təşkilatları üzərində qurulub.

Cənubi Amerikada isə ermənilər əsasən Argentinada xüsusi fəallıq göstərirlər. Burada 100 minə yaxın erməni yaşayır, icma əsasən sahibkarlıq, ticarət və mədəniyyət sahələrində fəaldır.

Bu cür fəal erməni icmalarından biri də İranda yaşayır.  İran erməniləri daha çox İsfahanda və Tehranda məskunlaşıb,  kilsələr, məktəblər, eləcə də icma qurumları vasitəsilə öz erməniliklərini yaşadırlar.

Dünyanın ən böyük erməni diasporlarından biri də Rusiyada formalaşıb. Ermənilərin yazdığına görə, Rusiyada yaşayan ermənilərin sayı az qala, Ermənistandakı haylar qədərdi. Öz saylarını şişirtməkdə məqsədləri odur ki, Rusiyanın başına bir iş gəlsə torpaq iddiasında buluna bilsinlər. Buradakı ermənilər əsasən ölkənin cənub bölgələrində: Krasnodar, Stavropol, Rostov vilayətlərində, eləcə də Moskvada və digər böyük şəhərlərdə məskunlaşıblar.

Rusiya erməni icması biznes, ticarət, tikinti, xidmət sektoru, həmçinin media və müxtəlif kommersiya strukturlarında geniş fəaliyət göstərir. Bu icma həm də müxtəlif mədəniyət mərkəzləri və dini təşkilatlar vasitəsilə öz erməniliklərini  qorumağa çalışır.

Beləliklə, erməni diasporu dünyanın bir çox ölkəsində say və təşkilatlanma səviyəsinə görə fərqlənir. Onların fəaliyəti əsasən özlərinin uydurduğu yalançı tarixdən gələn iddiaları dünyaya yaymaq, bir məqsəd ətrafında təcili təşkilatlanmaq, biznes strukturlarının inkişafı və müxtəlif ictimai platformalarda təmsilçilik üzərində qurulub. Bu icmalar yaşadıqları ölkələrin sosial və iqtisadi həyatında aktiv rol oynamaqla yanaşı, öz aralarında xüsusilə sıx əlaqələr saxlayırlar. Belə ki onlar separatçı erməni qruplarına maddi yardımlar edir, eyni zamanda əllərinin altında bir neçə erməni terror təşkilatı bəsləyirlər.

Murad Köhnəqala