Ekstremal hadisə yer üzündən bütöv bir dənizi silib: Alimlər yeni kəşf

Milyonlarla il əvvəl nəhəng bir dəniz tamamilə yoxa çıxıb, daha sonra isə güclü daşqın nəticəsində yenidən formalaşıb ki, bu daşqın bu gün də görünən nəhəng bir kanyon yaradıb.

Qayanrinfo "Daily Galaxy" qəzetinə istinadən xəbər verir ki, təxminən 6,2 milyon il əvvəl Qırmızı dəniz o qədər ekstremal dəyişikliklərə məruz qalıb ki, tamamilə yoxa çıxıb. Bir vaxtlar dəniz həyatı ilə dolu olan hövzə səhraya çevrilmiş duzlu düzənlik halına gəlib.

Bu düzənlik minlərlə il quru olaraq qalıb. Daha sonra Hind Okeanından gələn katastrofik daşqın həmin hövzəyə daxil olaraq nəhəng sualtı kanyon yaradıb və hövzəni yenidən dünya okeanı sistemi ilə birləşdirib. 

Hadisənin miqyası və sürəti bir müddət alimlər arasında mübahisə mövzusu olub. Lakin Kral Abdullah Elm və Texnologiya Universitetinin tədqiqatçıları müəyyən ediblər ki, Qırmızı dəniz sadəcə suyu azalmış hövzə deyil, tamamilə qurumuş yataq olub və sonradan 100 min ildən az bir müddətdə baş verən nəhəng dəniz transqressiyası nəticəsində yenidən su ilə dolub.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi Tixana Pensa qeyd edir: "Nəticələr göstərdi ki, Qırmızı dənizin hövzəsində Yer üzündə baş vermiş ən ekstremal ekoloji hadisələrdən biri yaşanıb: dəniz tamamilə quruyub və təxminən 6,2 milyon il əvvəl yenidən, qəfil şəkildə su ilə dolub".

Araşdırma zamanı müəyyən edilib ki, təxminən 6,2 milyon il əvvəl Hind Okeanı müasir Bab-əl-Məndəb boğazı yaxınlığındakı Hanış vulkanik eşik adlanan tektonik baryeri yaran daşqınla yararaq keçib. Daha sonra baş verən güclü daşqın dəniz dibini yuyub və uzunluğu 320 kilometr olan nəhəng sualtı kanyon yaradıb. Bu "geoloji yara” bu gün də müasir batimetrik məlumatlarda aydın görünür.

Bu hadisə dəniz şəraitini bərpa edib və Qırmızı dənizlə Hind Okeanı arasında daimi əlaqə yaradaraq regionun hidrologiyasını və ekologiyasını köklü şəkildə dəyişib.

Qırmızı dəniz təxminən 30 milyon il əvvəl Afrika və Ərəbistan plitələri arasındakı tektonik ayrılma nəticəsində formalaşmağa başlayıb. Əvvəlcə bu bölgədə bir-biri ilə əlaqəsiz göllər sistemi olub və plitələrin uzaqlaşması ilə genişlənib. Təxminən 23 milyon il əvvəl Qırmızı dəniz qısa müddətlik Aralıq dənizi tərəfindən su ilə dolub və bu, Səudiyyə Ərəbistanı sahillərində tapılan qədim rif qalıqları ilə təsdiqlənən mürəkkəb dəniz ekosistemi yaradıb.

Lakin regionun quraq iqlimi və tektonik dəyişikliklər bu sistemin çöküşünə zəmin hazırlayıb. 16–6 milyon il əvvəl su dövriyyəsi pisləşib, buxarlanma isə artıb. Hövzə 2–4 kilometr qalınlığında nəhəng duz təbəqəsi ilə örtülüb.

Aydın