Elektromobillər yeni nəsil batareyalarla işləyəcək ARAŞDIRMA

Çinin BYD şirkəti “inqilabi texnologiya” adlandırdığı yeni natrium (sodium-ion) batareyalarını təqdim edib. Demokrat.az “AzVision”a istinadən xəbər verir ki, onların hazırda geniş tətbiq olunan litium-ion batareyalarından qat-qat qənaətcil və ekoloji olduğu bildirilir. “Blade” texnologiyası ilə yaradılmış natrium batareyalarının tutumu 2,3 MVt/saat, gərginliyi 1400 volta qədərdir. Yeni batareyaların əsas üstünlükləri istehsalının ucuz, xidmət müddətinin uzun, təkrar emalının daha asan olmasıdır. Sonuncu amil onları “yaşıl” energetika nöqteyi-nəzərindən xüsusilə cazibəli edir. Hazırda BYD ildə 30 GVt/saata qədər ümumi tutumu olan batareya istehsalına başlamaq üçün Çinin Süyçjou şəhərində xüsusi zavod tikir. Yeni batareyaların sayəsində yaxın vaxtlarda elektromobillərin qiymətinin ucuzlaşacağı gözlənilir.
Enerji üzrə mütəxəssis Sadiq Həsənov Demokrat.az-a açıqlamasında deyib ki, hazırda demək olar ki, hər şey natrium-ion batareyalarının seriya istehsalının əlçatan olduğunu göstərir.  
Onun sözlərinə görə, böyük istehsal müəssisələrinin tikintisi sürətlə davam edir və ilk giqafabriklər, yəni məcmu gücü 1 GVt/saatdan çox olan hüceyrələr istehsal edən istehsal müəssisələri planlaşdırılır və ya artıq tikilməkdədir:
“Əsasən, 3 şirkət CATL (Çin), NYD (Çin) və Northenergy (İsveç) natrium-ion batareyasının uğuru litium-ion batareyadan asılıdır. Natrium-ion batareyalarının geniş bazar payını təmin edə biləcəyinə qərar verəcək. Litium-ion batareyaları və onların xammalı nə qədər bahalı olsa, natrium-ion batareyası bir o qədər cəlbedici olur. Litium-ion istehsalından mümkün qədər çox proses götürülərsə, natrium-ion hüceyrələrinin istehsalını sürətləndirmək daha sürətli olacaqdır.  
Natrium-ion batareyaları ümumiyyətlə litium analoqlarına nisbətən daha az qıt və kritik resurslardan istifadə edir. Lakin bu, texnologiyanın bütün variantlarına aid deyil və onların tərkibində vanadium kimi nadir və zəhərli maddələr ola bilər. Buna görə də inkişaf prosesinin bir hissəsi onları ekoloji cəhətdən optimallaşdırılmış materiallarla əvəz etmək olmalıdır”.
S.Həsənov qeyd edib ki, hələki, batareyanın kimyası variantının üstünlük təşkil edəcəyi ilə bağlı dəqiq bir tendensiya yoxdur: 
“Demək olar ki, bütün istehsalçılar anod materialı kimi sərt karbondan istifadə etsələr də, katodlara hələ də aydın üstünlük verilmir, diqqət daha yüksək tutumlu laylı oksidlərə və ya bir qədər uzun xidmət müddəti olan Prussiya mavisi analoqlarına verilir. Fosfat əsaslı polianion katodlar indiyə qədər yalnız bir neçə istehsalçı tərəfindən diqqət mərkəzində saxlanılır”.
Ekspert natrium-ion batareyalarının elektromobillər üçün uyğun olub-olmayacağı məsələsinə də aydınlıq gətirib:
“Natrium-ion batareyaları ev və sənayedə saxlamaq üçün mükəmməldir. Qravimetrik və həcmli enerji sıxlığı daha az aktualdır. Bunun əvəzinə əsas diqqət xərc/kVt/saat və xidmət müddətinə yönəldilir. Xərc nöqteyi-nəzərindən, natrium-ion batareyaları məğlubedilməzdir və Prussiya mavi analoq katodları və ya fosfat əsaslı polianionik katodlarla uzun xidmət müddəti əldə edilə bilər”.
S.Həsənov diqqətə çatdırıb ki, natrium-ion akkumulyatorlarının elektromobillər üçün də uyğun olub-olmaması hələ də məlum deyil: 
“Rəqabətli olmaq üçün hüceyrələr ən azı litium LFP hüceyrələrinə oxşar enerji sıxlığına nail olmalıdır. Bundan əlavə, yüksək qablaşdırma sıxlığına nail olmaq üçün çox böyük hüceyrələr istehsal etmək mümkün olmalıdır və ya sistem səviyyəsində həcm və çəkiyə qənaət etmək üçün başqa yollar tapılmalıdır (məsələn, isitmə/soyutma etməməklə). Yalnız burada irəliləyiş əldə olunarsa, natrium-ion batareyaları avtomobil bazarında müvafiq bazar paylarını əldə edə biləcək”.
Törə Zeynallı
Demokrat.az