“ERASMUS+” un LƏĞVİ XARİCDƏ TƏHSİLİ ƏLÇATMAZ EDƏ BİLƏR... Ekspert alternativ variantları və həll yollarını açıqladı

Məlum olduğu kimi, Avropa İttifaqının təhsilə dəstək kimi tanınan “Erasmus+” proqramının Azərbaycanda həyata keçirilən bütün layihələri qeyri-rəsmi şəkildə dayandırılıb. İlkin məlumata görə, bu qərar qrant layihələrin qeydiyyata alınmaması və proqramın icrasında yaranan çətinliklərlə əlaqədardır.

Azərbaycandakı Milli “Erasmus+” ofisinin rəhbəri Pərviz Bağırovun bildirdiyinə görə, artıq yeni layihələr qeydiyyata alınmır, aktiv proqramların icrasına isə xitam verilir.

“İllər boyu “Erasmus+” çərçivəsində yüzlərlə layihə həyata keçirilib, minlərlə tələbə və müəllim Avropanın nüfuzlu universitetlərində təhsil alıb və təcrübə qazanıb. Ümumi büdcəsi 20 milyon manata yaxın olan beş layihənin icrasının dayandırılmasının Azərbaycanın ali təhsil sektoruna və beynəlxalq əməkdaşlığa ciddi mənfi təsirləri olacaq. Bu vəziyyət proqramın Azərbaycandakı rəsmi icrası ilə bağlı yaranmış qeyri-müəyyənlikdən qaynaqlanır və təəssüf ki, hələlik hər hansı konkret həll yolu görünmür. Məsələ ilə bağlı bütün aidiyyəti qurumlara məlumat verilib və problemin həlli yolu axtarılır”, – deyə o, qeyd edib.

Məlumat üçün bildirək ki, “Erasmus+” proqramı, Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilən və tələbə, müəllim mübadiləsi, elmi tədqiqatlar və universitetlərarası əməkdaşlığı təşviq edən bir təşəbbüsdür. Bu proqram vasitəsilə tələbələr Avropa universitetlərində təhsil almaq, yeni bacarıqlar qazanmaq və fərqli mədəniyyətlərlə tanış olmaq imkanı əldə edirlər. 2015-ci ildən etibarən Azərbaycanda da fəaliyyət göstərməyə başlayan bu proqramda ölkəmizdəki 32 ali təhsil müəssisəsi iştirak edirdi. Məlumata görə, indiyədək, yəni, son 10 ildə proqram çərçivəsində 5 mindən artıq tələbə və müəllim Avropanın bir sıra nüfuzlu universitetlərində təhsil alıb.

Erasmus+ prqoramının fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı Elm və Təhsil Nazirliyindən münasibət öyrənməyə çalışdıq. Nazirlikdən saytımızın əməkdaşına bildirildi ki, sözügedən proqramın dayandırılması nazirliyə bağlı səbəbdən baş verməyib. Qurumdan məsələyə dair əlavə şərh verilməyib.

Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsinin keçmiş sədri, professor Şahlar Əsgərov hesab edir ki, xaricdə təhsilin əhəmiyyətli olması ilə yanaşı digər məsələ – orada təhsil alan gənclərin sonrakı fəaliyyəti də düşündürücüdür.

O, qeyd edib ki, Azərbaycandan müstəqil şəkildə xaricə gedən gənclər sonradan xarici təsir dairəsinə düşür:“Təhsil ardına xaricə gedən gənclərin hamısının xarici təsir altına düşməsini demək olmaz. Amma 10 nəfərdən 7-8-i vicdanla qayıdırsa, 1-2 nəfəri də xarici təsir altında qayıdır. Sonradan dövlətə, dövlətçiliyə qarşı onlardan yararlanırlar. Bunu görmək üçün peyğəmbər olmağa da ehtiyac yoxdur. Xaricdə oxumağa gedən gənclər ilk növbədə vətəndaşı olduqları dövlətin maraqlarını düşünməlidir. Bu sahədə sərbəstlik olduğu üçün bəzən təəssüf doğuran hallarla qarşılaşırıq. Bu baxımdan həmin proqramın bağlanması haqqında qəti fikir deyə bilmərəm”.

Təhsil eksperti Kamran Əsədov isə “AzPolitika”-ya şərhində bildirib ki, “Erasmus+” proqramının Azərbaycanda fəaliyyətinin dayandırılması təhsil sisteminə bir neçə istiqamətdə təsir göstərə bilər: “Bu proqramın əsas məqsədi tələbə və müəllimlər üçün Avropa universitetlərində təhsil və təcrübə imkanları yaratmaq, akademik mübadilə proqramları vasitəsilə beynəlxalq təcrübənin artırılması və universitetlərarası əməkdaşlığı gücləndirmək idi. Bu səbəbdən, onun ləğvi tələbələr, ali təhsil müəssisələri və akademik tədqiqatçılar üçün bir sıra çətinliklər yarada bilər. Son illərdə “Erasmus+” proqramı vasitəsilə yüzlərlə tələbə xaricdə təhsil almaq imkanı əldə edirdi. Hər il müxtəlif universitetlərdən tələbələr bu proqram çərçivəsində Avropa universitetlərində bir və ya iki semestrlik təhsil alır, həmçinin magistr və doktorantura səviyyələrində araşdırmalar aparmaq imkanı qazanırdılar. Proqramın maliyyə dəstəyi çərçivəsində tələbələr təhsil və yaşayış xərclərini qarşılayırdı. Bu bazımdan maddi imkanları məhdud olan gənclər üçün xaricdə təhsil daha əlçatan olurdu”.

Ekspert qeyd edir ki, “Erasmus+” təqaüdlərinin ləğvi xüsusilə imkansız tələbələr üçün ciddi çətinliklər yarada bilər: “Çünki bir çox gənc üçün bu proqram xaricdə təhsil almağın yeganə yolu idi. Bundan əlavə, “Erasmus+” universitetlərarası əməkdaşlığı təşviq edir, elmi tədqiqatları və beynəlxalq akademik mühitin gücləndirilməsinə töhfə verirdi. Müxtəlif universitetlər arasında bağlanan müqavilələr çərçivəsində müəllimlər və tədqiqatçılar Avropa universitetlərində çalışır, beynəlxalq konfranslarda iştirak edir və birgə layihələr həyata keçirirdilər. “Erasmus+” proqramının dayandırılması universitetlərin qlobal şəbəkələrə inteqrasiyasını çətinləşdirə və ali təhsil sisteminin beynəlxalq əlaqələrinin zəifləməsinə səbəb ola bilər.

Azərbaycan universitetləri üçün bu, akademik mühitin qapalı hala gəlməsi və beynəlxalq təcrübədən daha az faydalanmaq deməkdir. Bu proqramın dayandırılması həmçinin ölkədə ali təhsilin keyfiyyətinə də mənfi təsir edə bilər. “Erasmus+” tələbələrə müxtəlif təhsil sistemlərini görmək, yeni metodologiyaları öyrənmək və Avropa universitetlərində tətbiq olunan müasir yanaşmalarla tanış olmaq imkanı verirdi. Bu isə həm tələbələrin, həm də müəllimlərin bacarıqlarını inkişaf etdirir və təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsinə kömək edirdi”.

K. Əsədovun sözlərinə görə, bu cür beynəlxalq təcrübələr olmadan, təhsil sistemində yeniliklərin və qlobal trendlərin tətbiqi bir qədər ləngiyə bilər.

Ekspert əlavə edib ki, “Erasmus+” proqramının dayandırılması alternativ təhsil imkanlarına olan tələbatı artıracaq: “Xaricdə təhsil almaq istəyən tələbələr üçün bir neçə alternativ proqram mövcuddur. Bunlardan biri Almaniya hökumətinin maliyyələşdirdiyi “DAAD” proqramıdır ki, bu proqram tələbələrə Almaniyada təhsil almaq və araşdırmalar aparmaq üçün təqaüdlər təqdim edir. ABŞ hökumətinin “Fulbright” proqramı da magistratura və doktorantura səviyyəsində təhsil almaq istəyən tələbələr üçün geniş imkanlar yaradır. Böyük Britaniya hökumətinin “Chevening” proqramı isə idarəçilik və liderlik sahəsində təhsil almaq istəyənlər üçün nəzərdə tutulub. Türkiyənin “Mevlana” Mübadilə Proqramı və digər ölkələrin ikitərəfli təhsil proqramları da müəyyən alternativlər yarada bilər. Bundan əlavə, bəzi universitetlər beynəlxalq təhsil proqramları çərçivəsində ikili diplom proqramları həyata keçirir. Bu proqramlar vasitəsilə tələbələr təhsillərinin müəyyən hissəsini xaricdə keçə bilər və məzun olduqdan sonra həm Azərbaycan, həm də xarici universitetin diplomunu əldə edirlər. Həmçinin, onlayn təhsil platformaları, məsələn, “Coursera” və “edX” kimi beynəlxalq layihələr, tələbələrə dünyanın ən yaxşı universitetlərində kurslar keçmək və sertifikatlar əldə etmək imkanı verir. Bu kimi alternativlər Erasmus+ proqramının yaratdığı boşluğu tam doldurmasa da, müəyyən imkanlar təqdim edir”.

K. Əsədov onu da qeyd edib ki, proqramın dayandırılması tələbələr və universitetlər üçün çətinliklər yaratsa da, onun əvəz edilməsi üçün müəyyən addımlar atıla bilər: “İlk növbədə, hökumət səviyyəsində yeni beynəlxalq əməkdaşlıqların qurulması və digər ölkələrlə tələbə mübadiləsi proqramlarının genişləndirilməsi vacibdir. Eyni zamanda, yerli universitetlər daha çox ikili diplom proqramları təşkil etməli və tələbələrə beynəlxalq təcrübə qazandırmaq üçün alternativ yollar yaratmalıdır. Dövlət tərəfindən xaricdə təhsil üçün ayrılan təqaüd proqramları genişləndirilməli və daha çox tələbənin bu imkanlardan yararlanması təmin olunmalıdır. “Erasmus+” proqramının dayandırılması təhsil sisteminə mənfi təsir göstərsə də, bu vəziyyətdən çıxış yolları mövcuddur. Universitetlərin beynəlxalq əlaqələri gücləndirməsi, tələbələrin alternativ təqaüd proqramlarına yönləndirilməsi və hökumətin bu sahədə yeni təşəbbüslər irəli sürməsi ilə bu təsirləri minimuma endirmək mümkündür. Təhsil sektorunda çevik yanaşmalar tətbiq edildikdə və yeni alternativlər yaradıldıqda, tələbələr və akademik personal beynəlxalq təcrübə qazanmaya davam edə bilər. Bunun üçün isə həm dövlət, həm universitetlər, həm də tələbələr fəal şəkildə alternativ imkanlar üzərində işləməlidirlər”.

Elvin Bəyməmmədli

“AzPolitika.info”