Göy öskürək hallarında kəskin artım: Mütəxəssislərdən ÇAĞIRIŞ

ABŞ-də göy öskürək (tibb dilində pertussis) hallarında narahatedici artım qeydə alınıb. 2025-ci ilin ilk dörd ayında 8 min 485 yoluxma aşkarlanıb ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən iki dəfə çoxdur.

Bakıvaxtı.az xəbər verir ki, mütəxəssislər bunun səbəbləri sırasında peyvənd şübhəsini və azalan immunizasiya xidmətlərini göstərirlər.

Bakterial tənəffüs yolu infeksiyası olan göy öskürək xüsusilə körpələr və azyaşlı uşaqlar üçün həyati təhlükə yaradır. Güclü öskürək tutmaları ilə özünü büruzə verən xəstəlik tənəffüs dayanması, sətəlcəm və qıcolma kimi ağır fəsadlara səbəb ola bilər.

Dünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, hər il dünya üzrə 5 yaşdan kiçik uşaqlarda təxminən 24 milyon göy öskürək halı və 160 mindən çox ölüm baş verir.

2020-2022-ci illərdə pandemiya səbəbindən tətbiq edilən qapanmalar, maska istifadəsi və sosial məsafə qaydaları göy öskürək hallarını xeyli azaltmışdı. Lakin son iki ildə vəziyyət dəyişib. ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzinin (CDC) məlumatına görə, 2024-cü ildə 35 mindən çox göy öskürək halı qeydə alınıb. Bu, pandemiyadan əvvəl – 2019-cu ildəki göstəricinin demək olar ki, iki dəfə çoxudur.

2024-cü ilin oktyabrından 2025-ci ilin aprel ayına qədər ABŞ-da iki körpə, bir uşaq və bir böyüklə göy öskürək səbəbindən həyatını itirib.

Peyvəndləmə göstəricilərində azalma narahatlıq doğurur

Göy öskürək 1914-cü ildən bəri təhlükəsiz və təsirli peyvənd vasitəsilə qarşısı alına bilən xəstəlikdir. Lakin ABŞ-da məktəbəqədər yaşlı uşaqlarda peyvəndlənmə faizi 2019-2020-ci illərdə 95% olduğu halda, 2023-2024-cü illərdə bu göstərici 92%-ə enib. Yeniyetmələrdə xatırlatma dozu alanların nisbəti isə daha aşağıdır.

Mütəxəssislərin sözlərinə görə, 1990-cı illərdə tam hüceyrəli peyvənddən daha az yan təsiri olan, lakin qısa müddət qoruma təmin edən hüceyrəsiz peyvəndə keçid immunitet müddətinin azalmasına səbəb olub. Tam hüceyrəli peyvənd 10-12 il qoruma təmin etdiyi halda, hüceyrəsiz peyvənddə bu müddət 3-5 ildir.

Göy öskürək peyvənd olunmamış şəxslərdə 80%-ə qədər yoluxma riski yaradır. Xüsusilə 6 həftəlikdən kiçik körpələr peyvənd oluna bilmədiyi üçün ən riskli qrupda yer alır. Mütəxəssislər bildirirlər ki, hamiləlik dövründə vurulan peyvənd anadan körpəyə immunitet keçməsini təmin edir və onu doğuşdan qorumağa kömək edir.

CDC uşaqlara 2, 4, 6, 15 aylıq və 4 yaşında olmaqla ümumilikdə 5 doz peyvənd vurulmasını tövsiyə edir. Yeniyetmələrə 11-12 yaşlarında bir xatırlatma dozu, böyüklərə isə ən az bir əlavə doza tövsiyə olunur. 65 yaşdan yuxarı şəxslər, körpələrlə təmasda olanlar, valideynlər və baxıcılar da xatırlatma dozalarını vurulmalıdır.

Peyvənd təhlükəsiz və təsirlidir

Peyvəndin təhlükəsizliyi 80 ildən artıq aparılan araşdırmalarla təsdiqlənib. Peyvənddən sonra yüngül hərarət, qızartı və şişkinlik kimi yan təsirlər müşahidə oluna bilər, lakin ciddi yan təsirlərin faizi 1%-dən aşağıdır.

Bütün dozalarını tamamlayan uşaqların 98%-i ilk il ərzində göy öskürəkdən qorunur. Beş il sonra bu nisbət 65%-ə düşsə də, yeniyetməlik və hamiləlik dövründəki xatırlatma dozaları xəstəxanaya yerləşdirilmə hallarını 90%-ə qədər azaldır.

Səhiyyə mütəxəssisləri peyvənd cədvəlinə əməl etməyin və vaxtında xatırlatma dozalarını vurulmağın həm fərdi, həm də ictimai sağlamlıq üçün böyük əhəmiyyət daşıdığını vurğulayırlar.

Nuriyyə Musayeva