Gürcüstanda gərginlik artır: “Bu, hökumət üçün həyəcan siqnalı olacaq”

Mixail Neyjmakov: “İqtidar vəziyyətə nəzarəti saxlaya bilsə, Tbilisi ilə Brüssel arasında soyuqluq kifayət qədər uzun çəkəcək”

Bu gün Gürcüstanda çətin vəziyyət yaranıb. Avropa kursu ilə getmək əzmində olanların da, mentalitetindən yapışmağa üstünlük verənlərin də öz düşərgəsi var. Qonşu ölkədə siyasi vəziyyət bundan sonra necə inkişaf edəcək?

AYNA-nın suallarını rusiyalı politoloq Mixail Neyjmakov cavablandırıb.

- Avropanın Gürcüstan qarşısında müəyyən tələbləri var. Hökumət isə müqavimət göstərir. Sizcə, Qərb Gürcüstanın müasir tarixində baş verdiyi kimi bir daha “rəngli inqilab” vasitəsilə uğur qazana biləcəkmi?

- Qeyd edək ki, Gürcüstanda etiraz kampaniyasının səbəbləri çərçivəsində həm xarici, həm də daxili faktorlar kəsişir. Təbii ki, hakimiyyətin əleyhdarlarını səfərbər edən mühüm səbəblərdən biri də Baş nazir İrakli Kobaxidzenin “2028-ci ilin sonuna qədər Avropa İttifaqı ilə danışıqlara başlamaq məsələsini gündəmə gətirməmək” qərarı ilə bağlı bəyanatı olub. Amma xatırlamaq yerinə düşər ki, məsələn, 2020-ci il parlament seçkilərindən sonra Tbilisi ilə Brüssel arasında ziddiyyətlər özünü büruzə verdi və etirazlar uzunmüddətli və genişmiqyaslı idi.

Güman etmək olar ki, Gürcüstan hökumətinin Aİ və ABŞ-la münasibətlərində “iri daşlardan” birinə çevrilmiş “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun qəbul edilməsi olmasaydı belə, cari parlament seçkilərindən sonra Vaşinqton və Brüsseldən açıq-aşkar tənqid müxalifətin etiraz kampaniyasında özünü büruzə verəcəkdi. Baxmayaraq ki, bəlkə də, etirazçılar ilə polis arasında daha az şiddətli qarşıdurma olardı.

Fəal müxalifətin olması, “Gürcü Arzusu”nun uzun müddət hakimiyyətdə qalması və Gürcüstanın özünün siyasi mədəniyyəti, əhəmiyyətli küçə etirazları qəbul edilən normanın bir variantıdır. Bu, təbii ki, indiki şəraitdə Gürcüstanda hakimiyyət dəyişikliyinin əsas Qərb oyunçularının maraqlarına cavab verəcəyini, ən azı bu ölkədə hakimiyyətə gələn qüvvələrin obyektiv şəkildə ABŞ və Aİ-nin forvaterində daha aydın şəkildə irəliləməyə, o cümlədən, ən azı, Moskva ilə ciddi soyumağa meylli olan bir şəxsin gələcəyinə “stavka” edilir.

- Sizcə, Gürcüstanda vəziyyətin hakimiyyətin nəzarətindən çıxması və yeni inqilab mümkündürmü?

- “Gürcü Arzusu” hökuməti üçün təbii ki, etirazın kütləvi miqyası, onun iştirakçılarının polislə sərt qarşıdurmaya hazır olması, eləcə də etiraz aksiyalarının coğrafiyasının genişlənməsi (Tbilisidən kənarda mitinqlərin keçirilməsi) həyəcanverici siqnaldır. İndi polis xüsusi təyinatlıları qüvvələrini ölkənin digər şəhərlərinə - məsələn, əvvəllər müxalifətin hüquq-mühafizə orqanları ilə toqquşmalarla nəticələndiyi Batumiyə göndərərək dağıtmağa məcburdur. Bənzətmə üçün, məsələn, 2013-cü ilin sonu və 2014-cü ilin əvvəlində Ukraynada baş vermiş etiraz kampaniyasını xatırlaya bilərik, nəticədə regionlardakı etirazlar da hakimiyyət üçün ciddi problemə çevrilmişdi.

Lakin Gürcüstanda, 2024-cü il dekabrın 1-i səhər saatlarına olan vəziyyətə görə, Tbilisidən kənarda etirazçılarla təhlükəsizlik qüvvələri arasında qarşıdurma hələ də paytaxtda müşahidə olunan nisbətlərə çatmayıb. Yəni, Gürcüstan hakimiyyəti 2014-cü ilin yanvar-fevral aylarında Ukraynada Viktor Yanukoviçin eyni komandasından fərqli olaraq, seçim qarşısında deyil - polisin bütün xüsusi təyinatlılarını paytaxta çəkmək, lakin regionlara və ya Tbilisi üzərində ciddi nəzarət zamanı hakimiyyətə nəzarəti itirməyə başlamaq. Hələlik demək olar ki, Gürcüstan hakimiyyəti hələ də vəziyyəti nəzarətdə saxlamaq imkanına malikdir.

Amma Gürcüstanın hazırkı hakimiyyətinin mövqelərinin sabitliyini qiymətləndirmək üçün eyni dərəcədə vacib göstərici müxtəlif dövlət idarələrinin nümayəndələrinin hökumətlə fikir ayrılığı barədə açıq bəyanatlarıdır. İndiyədək bu cür ən rezonans doğuran hekayə gürcü diplomatlarının bir sıra istefaları olub. Amma unutmayaq ki, Müdafiə Nazirliyinin bir qrup əməkdaşı da hakimiyyətin rəsmi xətti ilə faktiki narazılıqlarını ifadə edib - vəziyyətlə bağlı noyabrın 29-da Aİ-yə və NATO-ya üzvlük kursunun davam etdirilməsinin zəruriliyi ilə bağlı bəyanat yayıblar. Və onu idarənin 43 əməkdaşı imzalayıb.

Təhlükəsizlik qüvvələrinin hökumətin xəttindən narazılığını müxtəlif yollarla ifadə etdiyi və ya nümayişçilərlə qarşıdurmadan qaçdığı hallar nə qədər çox olarsa, bu, “Gürcü Arzusu” üçün bir o qədər çox həyəcan siqnalı olacaq. Amma dekabrın 1-i səhər saatlarında yaranmış vəziyyətə əsasən, Gürcüstan hökuməti üçün hələ də belə həyəcanverici siqnallar çox deyildi.

Nəhayət, etirazçılarla toqquşmaların nəticələri Gürcüstan hakimiyyəti üçün risk mənbəyinə çevrilə bilər. Əgər sonuncular arasında, xüsusən də mitinqlərin ən gənc iştirakçıları arasında ölüm halları olarsa (hətta bunun bədbəxt hadisə ola biləcəyi və polis əməkdaşlarının günahının aydın olmadığı hallarda belə), bu, etirazın miqyası və şiddətinin daha da artmasına səbəb ola bilər.

- Avropa Gürcüstanda xarici agentlər və LGBT-yə qarşı mübarizə haqqında qanunun qəbulundan sonra bu ölkənin Aİ-yə üzvlük məsələsini “dondurdu”. Avropa İttifaqının yaxın gələcəkdə Gürcüstanı üzvlüyünün bir hissəsi kimi görmək istəməsi ehtimalı nə qədərdir?

- Əgər “Gürcü Arzusu” vəziyyəti nəzarətdə saxlasa, Tbilisi ilə Brüssel arasında soyuqluğun kifayət qədər uzun müddət davam edəcəyi ehtimalı var. Təbii ki, Aİ-nin özündə də Brüsselin daxili siyasətləri ilə bağlı tənqid etdiyi dövlətlər var - Macarıstanda və ya məsələn, ölkə hökumətinin Hüquq və Ədalət Partiyasının nəzarətində olduğu dövrdə Polşada olduğu kimi. Amma buna baxmayaraq, bunlar Aİ-nin hazırkı üzvləridir.

Eyni zamanda, Tbilisi-Brüssel münasibətlərində müəyyən “güzəşt” təbii ki, mümkündür. Doğrudan da, keçmişin müəyyən mərhələlərində hətta Aİ ilə rəsmi Minsk arasında münasibətlərdə “ərimə” müşahidə olunurdu ki, buna avropalı siyasətçilərin iddiaları artıq daha əhəmiyyətli idi və uzun tarixə malikdir. Bununla belə, “Gürcü Arzusu” hökuməti Aİ-yə daxil olmaq istiqamətində öz kursunu ciddi şəkildə bərpa etmək qərarına gəlsəydi, o, Brüsselin bəyənəcəyi kifayət qədər nəzərəçarpacaq addımlar atmalı olacaq – müxalifətlə kompromislərdən tutmuş, məsələn, Moskvadan daha fəal uzaqlaşmaya qədər. Təbii ki, belə olan halda belə, hamı başa düşəcək ki, “Gürcü Arzusu”nda əsas söz yenə Bidzina İvanişvilidə qalır.

Lakin buna baxmayaraq, bu halda Aİ-nin avrointeqrasiya ilə bağlı danışıqların niyə bərpa olunduğunu rəsmi əsaslandırması üçün “Gürcü Arzusu”nun bəzi irimiqyaslı ictimai jestlərinə ehtiyacı olacaq. Tamamilə təmin olunmasa da, Donald Trampın gələcək administrasiyası dövründə rəsmi Tbilisi ilə ABŞ arasında münasibətlərdə hansısa “ərimə”nin olacağı mümkündür. Sonda “Gürcü Arzusu”nun belə bir “güzəştə” nail olmaq niyyəti aydındır. Məsələn, Gürcüstan Xarici İşlər Nazirliyinin yeni rəhbəri Maka Boçorişvilinin ölkə hökuməti üçün “ABŞ ilə strateji tərəfdaşlığın prioritet və xüsusilə vacib olduğunu” necə vurğuladığını xatırlayaq.