Heç vaxt yağış yağmayan, azadlığın günah olduğu şəhər

Bu gün rejissor Qeri Rossun doğum günüdür.

Kulis.az rejissorun əsas filmi olan "Pleasantville" haqqında məqaləni təqdim edir.

XX əsrin qürub çağında çəkilmiş bu komediya bizə ümid aşılayır. Göstərir ki, ətrafımızdakı dünya tənəzzülün deyil, tərəqqinin nəticəsidir. “Pleasantville” dövrünün ən yaxşı, ən orijinal filmlərindən biridir və tamaşaçını yavaş-yavaş öz sehrinə salır. Film əvvəlcə “Ata hər şeyi daha yaxşı bilir” (“Father Knows Best”) kimi köhnə ağ-qara sitkomları istehza ilə yad edir, sonra elə bil ki, özü də bir sitkoma dönür, sonda isə gözlənilmədən dərin mənalı bir sosial alleqoriyaya çevrilir.

Filmin başlanğıcında hadisələr 90-cı illərinda Amerikanasında cərəyan edir. O Amerikada ki, biz onu daim kobud, əxlaqsız və təhlükəli görməyə öyrəşmişik. Devid adlı yeniyetmə ekran qarşısında əyləşib, 1950-ci illərin “Pleasantville” adlı sitkomunun təkrarını izləyir. Orada hamı saf, mehriban və xoşbəxtdir. Bu vaxt anası keçmiş əri ilə dalaşır, bacısı Cennifer isə romantik görüşə hazırlaşır.

Hadisənin mahiyyətindən az-çox xəbərdar olan tamaşaçı anlayır ki, bu bacı-qardaş sehrli şəkildə o 1950-ci illərin televiziya aləminə düşəcək. Bu, sanki “Brady Bunch” filminin əks versiyası kimi görünür. Elə də olur: Devid və Cennifer pult üstündə dalaşarkən qapı döyülür və mehriban bir televiziya ustası (Don Notts) onlara “daha güclü” bir cihaz təklif edir. Onlar düyməni basır və bir anda özlərini “Pleasantville”in içində tapırlar .

Filmin ssenari müəllifi və rejissoru Qari Rossdur. O, 1988-ci ildə çəkilmiş “Big” filminin də müəllifidir; həmin filmdə Tom Henks uşağın bədənində böyüyə çevrilmiş bir gənci canlandırırdı. Burada isə qəhrəmanlar bütöv bir dünyanın içində tələyə düşüblər. Ross 1950-ci illərin ağ-qara sitkom dünyasını ustalıqla göstərir.

Xoşbəxtlikdən bu, Devidin çox yaxşı tanıdığı bir dünyadır. O, televiziya tamaşaçısı kimi bu qaydaları əzbər bilir. Bacısı Cennifer üçünsə hər şey qəribə və anlaşılmazdır. Devid ona izah edir ki, artıq onların adları Bud və Meri Şu, valideynləri isə Betti və Corc Parkerdir. Cennifer əsəbi şəkildə deyir: “Biz, deyəsən, Nerdvildə ilişmişik!”

Məktəbdə coğrafiya dərsləri yalnız “Main Street” və “Elm Street” kimi mövzularla məhdudlaşır, çünki şəhərin dünyası orada bitir. Məkanın özü dairəvi qurulub. "Pleasantville"də “baş küçənin sonu elə başlanğıcıdır”. Həyat hər zaman eyni ssenari ilə davam edir. Basketbol məşqində atışlar heş vaxt hədəfdən yayınmır.

Filmin ortalarında Bud və Meri Şu qəlyanaltı dükanında işləyən Cənab Conson ilə tanış olurlar, “Lover’s Lane” adlı sevgi dayanacağında vaxt keçirirlər. Amma birdən bu sükut dolu, süni nizamın içərisinə gələcəkdən qığılcımlar düşməyə başlayır. Meri Şu anasına masturbasiya haqqında danışır – əlbəttə, bu fikir mükəmməl evdar qadın olan Betti üçün ağlasığmazdır, çünki o, heç vaxt özü üçün nəsə etməyib. Anası vannada dincələrkən evin qarşısındakı ağac birdən alışır. Həmin səhnə artıq rənglidir!

Ross və operator Con Lindlİ xüsusi effektlərlə ağ-qara aləmdə tədricən rəngin peyda olmasını ustalıqla göstərirlər.

"Niyə mən rəngli deyiləm?” – deyə Meri Şu soruşur. Bud cavab verir: “Bilmirəm. Bəlkə də, bu, təkcə sevgi bağlı deyil.”

Doğrudan da, deyil. Bu, dəyişikliyin başlanğıcıdır.

İlk rəngə bürünənlər məktəbdəki uşaqlar olur. Çünki onlar maraqlıdırlar, dəyişməyə hazırdırlar. Bud onlara şəhərdən kənarda nələrin olduğunu danışır. “Pleasantville"in o tayında nə var?” – deyə soruşurlar. O cavab verir: “Elə yerlər var ki... Yollar dairəvi deyil, upuzundur.” Arxa planda isə Deyv Brubekin “Take Five” melodiyası səslənir.

Bud Cənab Consona rəngli sənət əsərlərinin kitabını göstərir. O, Törner və Van Qoqun əsərlərinə baxıb heyran qalır. O, rəsm çəkməyə başlayır. Tezliklə o və Betti Parker bir-birinin ruh əkizi olduqlarını anlayırlar. Corc Parker evdə tənha oturub hər şeyin qaydasına düşməsini gözləyir. Ticarət Palatasının sədri isə narahatlıqla deyir: “Şəhərimizdə nəsə baş verir.”

Bəli, nəsə doğrudan da baş verir. O şəhərdə ki, heç vaxt heç nə baş verməzdi. Film göstərir ki, bəzi “xoşbəxt” insanlar sadəcə ona görə mehribandırlar ki, həyatlarında heç vaxt sınaqla üzləşməyiblər. Yeni bir şey öyrənmək qorxuludur. “Pleasantville”də rəngə bürünən insanlar artıq azadlığa qovuşublar.

Filmdə bir səhnə var, ilk dəfə yağış yağır. Əlbəttə, 50-ci illərin sitkomlarında heç vaxt yağış yağmazdı. "Pleasantville"nin rənglənmiş insanları küçəyə çıxıb bu yağışın altında sadəcə dayanırlar.