Heyvan növlərinin azalması ekosistem üçün hansı nəticələr yarada bilər? EKOLOQ DANIŞDI

"Təbiətdəki bütün canlı və cansız varlıqlar arasındakı əlaqə həyatın davamlılığı üçün çox vacibdir. Bu əlaqələrin harmonik inkişafı həm ekosistemlərin, həm də insan həyatının sağlam şəkildə davam etməsinə imkan verir". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Səma və Ekososial-İqtisadi İnkişafa Yardım İctimai Birliyinin sədri İradə Həsənova deyib.

Onun sözlərinə görə, bu harmoniya ekoloji tarazlıq adlanır: "İnsanın təbiətə müdaxiləsi artdıqca bu tarazlıq pozulur və nəticədə iqlim dəyişikliyindən tutmuş biomüxtəlifliyin itməsinə qədər bir çox problem yaranır.

Ekoloji tarazlığın pozulması zəncirvari reaksiyalar yaradır və qlobal miqyasda problemlərə səbəb olur. İqlim dəyişikliyinin sürətlənməsi, su ehtiyatlarının tükənməsi, quraqlıq, ərzaq təhlükəsizliyi və sağlamlıq problemləri əsas nəticələr arasındadır. Eyni zamanda heyvan növlərinin nəsli kəsilməsi, meşələrin qırılması və torpağın deqradasiyası kimi təsirlər birbaşa həyatı təhdid edir. Qlobal istiləşmə canlı orqanizmlərin həyat dövrlərini pozur, növlərin yox olmasına, məcburi miqrasiyaya, qida zəncirlərində balansın pozulmasına və xəstəliklərin artmasına səbəb olur. Bu proses bitkilərdən heyvanlara və insanlara qədər bütün ekosistemlərə təsir edir, biomüxtəlifliyi təhdid edir, meşə yanğınlarını artırır və kənd təsərrüfatı məhsuldarlığını azaldır.

Son onilliklərdə biomüxtəlifliyin sürətlə azalması qlobal ekoloji problemlərin ən ciddi istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir. Xüsusən heyvan növlərinin yox olması təkcə ayrı-ayrı canlıların yox olması deyil, bütövlükdə ekosistemlərin tarazlığının pozulması deməkdir. Yer kürəsində hər bir canlı növünün məhv olma tempi təbii proseslərlə müqayisədə onlarla dəfə sürətlənmişdir və prosesin əsas səbəbi insan fəaliyyətidir.

Heyvan növlərinin itirilməsinin başlıca səbəblərindən biri onların təbii yaşayış mühitlərinin dağıdılmasıdır. Meşələrin qırılması, torpaqların kənd təsərrüfatı və sənaye məqsədləri üçün istifadəsi, şəhərləşmə və yol infrastrukturlarının genişlənməsi heyvanların qidalanma, çoxalma və sığınacaq imkanlarını məhdudlaşdırır. Nəticədə bir çox növlər yeni şəraitə uyğunlaşa bilmir və tədricən yox olur.

Bir çox heyvan növü qanunsuz ovun qurbanına çevrilir. Dəri, buynuz, ət və digər kommersiya məqsədləri ilə aparılan brakonyerlik xüsusilə iri məməlilər üçün dağıdıcı nəticələr yaradır. Qorunan və nəsli təhlükədə olan növlərin ovlanması onların nəsillərinin kəsilməsinə gətirib çıxarır.

Sənaye tullantıları, pestisidlər, kimyəvi gübrələr və plastik çirklənmə heyvanların sağlamlığına birbaşa təsir göstərir. Çirklənmiş su hövzələri və torpaq zəhərlənmələri reproduktiv problemlərə və kütləvi ölümlərə səbəb olur. Xüsusilə su canlıları bu prosesdən daha çox zərər görür.

Silahlı münaqişələr zamanı təbii ərazilərin minalanması, meşələrin yandırılması və su mənbələrinin çirklənməsi vəhşi təbiət üçün ağır nəticələr doğurur. Bu proseslər heyvanların məskunlaşdığı əraziləri yararsız hala salır və onların köç etməsinə və ya məhv olmasına səbəb olur. Ümumiyyətlə, heyvan növlərinin itməsinin əsas səbəbi insanın təbiətə məsuliyyətsiz və nəzarətsiz müdaxiləsidir.

Bu prosesin qarşısı alınmadığı təqdirdə ekosistemlər geri dönməz şəkildə zərər görəcək, nəticədə isə insanın öz həyatı və rifahı da təhlükə altına düşəcək. Biomüxtəlifliyin qorunması yalnız ekoloji deyil, həm də sosial və iqtisadi təhlükəsizlik məsələsidir və bu sahədə dövlətlərin, vətəndaş cəmiyyətinin və hər bir fərdin üzərinə mühüm məsuliyyət düşür. Gələcəyə yaxşı baxmaq üçün dünyanı və canlıları daha çox qorumalıyıq".