Hüquq hamı üçündür: Hüquqi maariflənmə niyə vacibdir?

Hər bir cəmiyyətin əsas təməl prinsiplərindən biri hüquqdur. İnsanlar arasında ədalət, bərabərlik və qayda-qanun yalnız hüquqla təmin olunur. Lakin hüququn olması kifayət deyil – insanlar hüququ bilməli, anlamalı və ondan istifadə etməyi bacarmalıdırlar. Məhz bu səbəbdən hüquqi maariflənmə hər bir vətəndaş üçün olduqca vacibdir. Hüquqi maariflənmə cəmiyyətin hüquqi şüurunu formalaşdırır, insanları qanunlara hörmət etməyə, vətəndaş məsuliyyətinə sahib olmağa təşviq edir.

Mövzu ilə bağlı Bakıvaxtı.az-a açıqlama verən hüquqşünas Rüstəm Əzimzadə bildirib ki, bəzən insanlar haqlarının pozulduğunu hiss etsələr də, onları necə müdafiə edəcəklərini bilmirlər. Kimisi elementar bir şikayət ərizəsini necə yazacağını, kimisi isə məhkəməyə hansı hallarda müraciət edə biləcəyini bilmir. Hüquqi savadsızlıq bəzən susmağa, haqsızlığa boyun əyməyə, bəzən də hüquqi səhvlərə yol verməyə səbəb olur. Nəticədə, hüquqi savadsızlıq yalnız fərdi yox, bütöv cəmiyyəti zərərə uğrada bilər.

Onun sözlərinə görə, hüquqi maariflənmə ilk növbədə fərdin öz hüquq və vəzifələrini tanıması, qanun qarşısında məsuliyyətini anlaması və ictimai qaydalara hörmət etməsi ilə nəticələnir:

"Maariflənmiş vətəndaş cəmiyyətdə həm özünü, həm də başqalarını qoruyur. Məsələn, bir işçi əmək müqaviləsi olmadan işləməyin hansı risklər daşıdığını bilmirsə, hüquqları pozulduqda da müdafiə olunmaqda çətinlik çəkəcək. Eyni şəkildə, bir gənc sosial şəbəkədə sərhədsiz fikir azadlığının əslində necə hüquqi çərçivəyə sahib olduğunu bilməzsə, bəzən qanunla üz-üzə qala bilər".

Rüstəm Əzimzadə: Hüquq hamı üçündür – onu öyrənmək və paylaşmaq da hər birimizin borcudur

Hüquqşünas qeyd edib ki, hüquqi maariflənmənin önəmi təkcə fərdi səviyyədə deyil, bütövlükdə cəmiyyətin hüquqi mədəniyyətinin inkişafında da böyük rol oynayır. Hüququn aliliyinə inam artır, qanun qarşısında hamının bərabər olduğu prinsipi daha güclü şəkildə cəmiyyətə yeridilir. Hüquq bilikləri ilə silahlanmış vətəndaşlar daha sağlam ictimai münasibətlərin qurulmasına töhfə verir, qanunlara əməl edən, məsuliyyətli bir cəmiyyət formalaşır. Bu da öz növbəsində daha ədalətli, daha demokratik və sabit bir dövlətin əsasını qoyur:

"Hüquqi maarifləndirmə prosesi yalnız hüquq dərsləri və ya məhkəmə qərarları ilə məhdudlaşmamalıdır. Bu proses erkən yaşlardan – məktəb dövründən başlamalı, davamlı və sistemli şəkildə həyata keçirilməlidir. Məktəblərdə hüquqi biliklərin tədrisi, sosial şəbəkələrdə maarifləndirici kampaniyalar, televiziyada hüquqi mövzulu maarifləndirici verilişlər və ictimai tədbirlər bu istiqamətdə əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Hüquq mühafizə orqanları, vətəndaş cəmiyyəti institutları və media bu prosesdə əsas iştirakçılar sırasındadır".

Son olaraq hüquqşünas bir neçə fikir əlavə edib:

Gəlin unutmayaq ki, hüququ yalnız hüquqşünaslar üçün öyrənmək lazım deyil. Hüquq hər bir vətəndaşın gündəlik həyatının ayrılmaz bir hissəsidir. Marketdə bir məhsul almaqdan tutmuş, sosial şəbəkədə paylaşım etməyə, işə girməkdən tutmuş, ailə münasibətlərinə qədər – hüquq həyatımızın hər yerində var. Hüququ bilmək azadlıq qədər dəyərlidir – çünki azadlığın sərhədlərini də hüquq müəyyən edir. Yalnız hüququ tanıyan vətəndaş azad və təhlükəsiz şəkildə yaşayır, öz hüquqlarını qoruya və başqalarının hüquqlarına hörmət edə bilir. Unutmayaq: bilən insan güclüdür. Hüququ bilən insan isə həm də azaddır. Hüquq hamı üçündür – onu öyrənmək və paylaşmaq da hər birimizin borcudur".

Əli Hüseynov