İbtidai zəkanın İzi: neandertallar sümükdən necə yağ çıxarırdılar?
Xalq qazeti saytından verilən məlumata əsasən, Icma.az məlumatı açıqlayır.
Almaniyada aparılan arxeoloji qazıntılar neandertalların mürəkkəb qidalanma strategiyalarından istifadə etdiyini üzə çıxarıb. Qazıntılar zamanı aşkar edilmiş minlərlə sümük fraqmenti bu qədim insanların böyük məməlilərin — atların, öküzlərin və maralların — sümüklərindən yağ çıxartmaq üçün onları sistemli şəkildə parçalayaraq odda qızdırdıqlarını göstərir.
Tədqiqat Almaniyanın Saksoniya-Anhalt federal torpağında yerləşən təbii Neumark-Nord landşaftında aparılıb. Qazıntı sahəsində — qədimdə dayaz göl sahili olan 50 kvadratmetrlik NN2/2B adlı ərazidə — 118 mindən çox sümük fraqmenti aşkarlanıb. Əldə olunan materialların əksəriyyəti üç santimetrdən kiçik ölçüdə olub.
Arxeoloqların bildirdiyinə görə, fraqmentlər azı 172 iri məməliyə — 56 ata, 45 öküzə (Bos primigenius) və 54 marala məxsusdur. Sümüklərin təxminən yarısında kəsik, qopartma və zərbə izləri qeydə alınıb ki, bu da ət parçalanması, ilik və sümükarası yağların çıxarılmasına dair klassik əlamətlərdir. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, bu proses zamanı ağır daş alətlərdən — örs və zərb alətlərindən istifadə olunub, tapılmış kömür parçaları və yanmış sümük qalıqları isə odun tətbiqinə işarə edir.
Alimlər belə qənaətə gəliblər ki, neandertallar burada sümük yağı hazırlamaq üçün indiyədək yalnız son paleolit və sonrakı dövrlərə aid sayılan texnikalardan istifadə ediblər. Məlum olub ki, düşərgəyə bütöv heyvan cəsədləri deyil, daha çox yağ ehtiva edən bədən hissələri gətirilirdi. Bu fakt neandertalların əvvəlcədən planlaşdırma qabiliyyətinə və müxtəlif bədən hissələrinin qidalanma baxımından dəyərini bildiklərinə dəlalət edir.
Tədqiqat müəlliflərindən biri, Almaniyadakı Leybnits Arxeologiya Mərkəzindən Luts Kindlerin rəhbərliyi ilə həyata keçirilmiş bu araşdırma göstərir ki, neandertallar yalnız ovçular deyildilər — onlar həm də toplayıcı, saxlama və emal edən cəmiyyət nümunəsi göstərirdilər. Görünür, onlar yağlı sümük hissələrini əvvəlcədən yığıb, göl kənarında yerləşən müvəqqəti sığınacaqlarda saxlayır, sonra isə odda qızdıraraq və bəlkə də qaynadaraq yağ çıxarırdılar.
Birbaşa qaynatma faktı aşkarlanmasa da, yanmış alətlər, kömür və termik dəyişikliklər bu ehtimalı gücləndirir. Sümüklər üzərində aparılan analizlər ovun ilboyu davam etdiyini də göstərib. Həmçinin ayı və canavarlara aid sümüklərdəki kəsik izləri yalnız ətin deyil, dərilərin də istifadə olunduğunu göstərir.
Bu kəşf neandertallar haqqında təsəvvürlərə yenidən baxmağa əsas verir. Görünür, onlar min illər əvvəl, əkinçiliyin formalaşmasından xeyli əvvəl, mürəkkəb qida emalı və saxlama texnologiyalarına yiyələnmişdilər. Qədim insanların bu bacarıqları onların təkcə sağ qalmaq yox, həm də qida ehtiyatlarını planlı şəkildə idarə etmək qabiliyyətini ortaya qoyur.
S.ELAY
XQ


