İmkanların həddi: Qırıcı təyyarələr tərs uça bilərmi?

Qırıcı təyyarələr tərsinə uça bilsələr də, bu vəziyyətdə qalma müddəti cəmi bir neçə saniyə ilə məhdudlaşır. Belə manevr aviaşoularda və döyüş taktikalarında istifadə olunur, lakin uzun müddət tərsinə uçmaq yanacaq sistemlərinin məhdudiyyətləri, mənfi G-yüklənmə və təyyarənin konstruktiv xüsusiyyətləri səbəbindən təhlükəlidir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Wionews" yazır.

Tərsinə uçuş təyyarənin üst tərəfi yerə doğru istiqamətlənməsi deməkdir. Qırıcılar balansı sükan səthləri və mühərrikin gücü hesabına saxlayır. Bu manevr sürətli dönüşlərə, təhlükədən yayınmağa və döyüşdə taktiki üstünlük qazanmağa imkan verir.

Necə olur ki, təyyarələr tərsinə qalır?

Müasir qırıcıların əksəriyyəti simmetrik qanadlara və güclü mühərriklərə malikdir. Pilotlar qaldırıcı qüvvəni saxlamaq üçün hücum bucağını artırır. Bununla belə, tərsinə uçuşun müddəti məhduddur və yalnız qısa manevrlər üçün kifayət edir.

Belə vəziyyətdə yanacaq və yağlama sistemi çətinliklə işləyir. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, reaktiv təyyarələr maksimum 10–30 saniyə ərzində tərsinə qala bilər, əks halda mühərrikin dayanma riski artır. Pilotlar bu zaman mənfi yüklənməni hiss edir, qan başa yığılır, görmə və düşünmə qabiliyyəti zəifləyir. Xüsusi geyimlər müəyyən qədər kömək etsə də, uzunmüddətli uçuş peşəkarlar üçün də təhlükəlidir.

Döyüşdə tətbiqi

Tərsinə manevrlər "S" çevrilməsi və ya "yer–hava" tipli raketlərdən yayınma zamanı istifadə olunur. Pilotlar təyyarənin istiqamətini tez dəyişərək həm mühərrikin dayanmasının, həm də G-LOC (şüur itkisi) hallarının qarşısını alırlar.

Niyə uzun müddət tərsinə uça bilmək mümkün deyil?

Texniki göstərişlərə əsasən, əksər reaktivlər tərsinə vəziyyətdə 30 saniyədən artıq qala bilmir. Yanacaq, yağ və oksigen sistemləri əsasən normal vertikal uçuşa uyğunlaşdırılıb.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, tərsinə uçuş realdır, lakin yalnız qısa və seriyalı manevrlər üçün praktik hesab olunur. Konstruktorlar təyyarənin məhsuldarlığı, təhlükəsizliyi və pilotun dözümlülüyü arasında balans yaratmağa çalışırlar.

Aydın