İtaliyalı politoloq: Azərbaycan dəyişən regional dinamikada mərkəzi mövqe tutur MÜSAHİBƏ

Bakı, 13 sentyabr, Tamilla Məmmədova, AZƏRTAC

AZƏRTAC italiyalı politoloq Salvator Santajelo ilə müsahibəni təqdim edir.

- Vaşinqton sammitinin nəticələrini Azərbaycan və Ermənistan üçün necə qiymətləndirirsiniz? Demək olarmı ki, bu proses Azərbaycanın Cənubi Qafqazda aparıcı oyunçu kimi rolunu möhkəmləndirdi?

- Vaşinqton sammiti Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesinin irəliləməsində əhəmiyyətli bir addımdır. Sammit, həqiqətən də, Azərbaycanın Cənubi Qafqazda aparıcı oyunçu kimi rolunu möhkəmləndirdi, onun energetika, hərbi sahə və geosiyasi təsir baxımından üstünlüyünü nümayiş etdirdi. Azərbaycan Respublikası ilə Amerika Birləşmiş Ştatları arasında Strateji tərəfdaşlıq Xartiyasının hazırlanması məqsədilə Strateji İşçi Qrupunun yaradılması və ABŞ-ın regional sabitliyi dəstəkləmək öhdəliyi də daxil olmaqla, bu sammitin nəticələri Azərbaycanın dəyişən regional dinamikanın mərkəzində olduğunu vurğulayır.

- Sammitin Ermənistan və digər qonşular da daxil olmaqla bütövlükdə region üçün nə dərəcədə dönüş nöqtəsi oldu?

- Bu sammit yalnız Azərbaycan və Ermənistan üçün deyil, bütün Cənubi Qafqaz regionu üçün mühüm dönüş nöqtəsidir. Onun nəticələri birbaşa dialoq və əməkdaşlığı təmin etməklə uzunmüddətli düşmənçiliyin arxada qalmasını təmin edir və regional sabitliyə töhfə verir. Gürcüstan və İran da daxil olmaqla qonşu ölkələr yeni tərəfdaşlıqlar və ticarət imkanlarını nəzərə alaraq öz mövqelərini və strategiyalarını yəqin ki, yenidən dəyərləndirəcəklər.

- Zəngəzur dəhlizi və ya beynəlxalq sülh və rifah naminə “Tramp marşrutu” “imkanlar yolu” adlandırılır. Onun Azərbaycan və Ermənistan üçün hansı üstünlükləri var?

- Zəngəzur dəhlizi həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün bir sıra üstünlüklər təqdim edir. O, ticarət əlaqələrini gücləndirir, bazarlara çıxış imkanlarını sadələşdirməklə iqtisadi artımı stimullaşdırır, mədəni mübadiləyə töhfə verir və strateji mövqeləri gücləndirir. Azərbaycan üçün bu, regional təsirin genişlənməsi deməkdirsə, Ermənistan üçün yeni iqtisadi imkanlar açır.

- Bu marşrutu Azərbaycan, Ermənistan və Avropa üçün faydalı bir əməkdaşlıq platforması kimi dəyərləndirmək olarmı?

- Bəli, Zəngəzur dəhlizi, həqiqətən, bütün tərəflərə fayda gətirəcək əməkdaşlıq platforması ola bilər. Azərbaycan Avropa bazarlarına daha geniş çıxış əldə edir, Ermənistan yeni iqtisadi imkanlar qazanır, Avropa isə regionda enerji təhlükəsizliyini və iqtisadi əlaqələrini gücləndirir. Bu dəhlizin birgə idarə olunması birgə müəssisələrin yaradılmasına və qarşılıqlı faydaya yol aça bilər.

- Zəngəzur dəhlizinin Türkiyə, İran və Rusiya üçün əhəmiyyəti nədən ibarətdir?

- Türkiyə üçün dəhliz Azərbaycanla əlaqələrini gücləndirir və onun Qafqazdakı təsirini artırır. İran üçün isə Avropaya alternativ ticarət yolları təqdim edə bilər ki, bu da onun regional strategiyasına müsbət təsir göstərəcək. Rusiyaya gəldikdə isə, onun regiondakı təsiri azalır, lakin, mövqelərini saxlayır. Bu isə Rusiyadan öz mövqeyini qoruyub saxlamaq üçün strateji tərəfdaşlıqlara yönəlmiş adaptasiya tələb edir.

- Vaşinqton sammitində əldə edilən razılaşmaların uğurlu icrası Azərbaycan və Ermənistan arasında davamlı sülhün əsası ola bilərmi? Sizcə, Bakı və İrəvan uzunmüddətli əməkdaşlıq qura bilsələr, Cənubi Qafqazın siyasi xəritəsi necə dəyişə bilər?

- Vaşinqton sammitində əldə edilən razılaşmaların uğurla həyata keçirilməsi Azərbaycanla Ermənistan arasında davamlı sülhə yol aça bilər. Əgər Bakı və İrəvan uzunmüddətli əməkdaşlıq qurarlarsa, Cənubi Qafqazın siyasi xəritəsi böyük ehtimalla daha inteqrasiya olunmuş mühitə doğru dəyişəcək ki, bu da gərginliyin azalmasına və ortaq inkişaf layihələri üçün imkanların yaranmasına səbəb olacaq.

- Təkcə Avropa ilə Asiya arasında deyil, Cənubi Qafqaz daxilində də Azərbaycanın “körpü” kimi rolunu necə görürsünüz?

- Azərbaycanın “körpü” rolu onu yalnız Avropa ilə Asiya arasında deyil, Cənubi Qafqaz daxilində də unikal mövqeyə gətirir. Belə bir strateji yerləşmə dialoqa, ticarətə və mədəni mübadiləyə şərait yaradır, onun təsirini artırır və regional qarşılıqlı bağlılığı gücləndirir ki, bu da sabitlik və inkişaf üçün mühüm amildir.

- Avropa Azərbaycanın nəqliyyat və enerji təşəbbüslərini fəal dəstəkləyir. Zəngəzur dəhlizinin Ermənistan da daxil olmaqla bütün region üçün ümumi dəyərə çevrilməsində Aİ hansı rolu oynaya bilər?

- Aİ investisiyaların cəlb olunmasına dəstək göstərərək, texniki yardım təqdim edərək və Ermənistanın da iştirak etdiyi çoxtərəfli dialoqları təşviq edərək, Zəngəzur dəhlizini ümumi dəyərə çevirməkdə mühüm rol oynaya bilər. İnklüziv layihələri irəli çəkməklə, Aİ dəhlizin regional inkişaf və əməkdaşlıq platformasına çevrilməsinə yardım edə bilər.

- Bu layihənin uğurlu həyata keçirilməsi digər beynəlxalq oyunçuların da Cənubi Qafqaza diqqətini cəlb edə bilərmi?

- Zəngəzur dəhlizinin uğurlu işə düşməsi və daha geniş sülh təşəbbüslərinin reallaşması, həqiqətən, digər beynəlxalq oyunçuların Cənubi Qafqaza marağını artıra bilər. Region sabitləşdikcə və iqtisadi imkanlar genişləndikcə, ABŞ, Aİ üzv dövlətləri və hətta Asiya ölkələri investisiya və əməkdaşlıqda maraqlı ola bilərlər ki, bu da regionun qlobal geosiyasətdə və iqtisadiyyatda əhəmiyyətini möhkəmləndirəcək.