Maliyyə imkanları daha geniş olan şirkətlər öz hesabından işçinin vergisini ödəyəcək, digərləri işçilərini itirəcək

2026-cı ilin yanvarın birindən etibarən fiziki şəxslərlə bağlı əməkhaqqlarından yeni vergilərin tətbiq edilməsi həyata keçiriləcək. Belə ki, təqdim olunan layihəyə əsasən, növbəti ildən etibarən əməkhaqqıları 2500 manatadək olan vətəndaşlarda 3 faiz gəlir verigsi nəzərdə tutulub. Əgər əməkhaqqı 2500 manatdan çoxdursa, 8000 manatdan azdırsa, o zaman bu rəqəm 10 faiz, əgər 8000 manatdan çoxdursa, o halda 14 faiz tətbiq olunacaq.Şirkətlər bu cür hallarda hansı yolu izləyəcək? Şirkət vergini ödəmək üçün öz maliyyəsindən kəsəcək ya işçinin maaşından?Şirkət bu prosesin icrası üçün hüquqi formada nə edə bilər?

Mövzu ilə bağlı Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında əmək fəaliyyəti ilə bağlı məsələlər üzrə ekspert Valeh Umarov Valeh Umarov bildirib ki, dəyişikliklərin mərhələli şəkildə və əldə olunan gəlirə uyğun formada tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur: “2026-ci il yanvarın 1-dən 2027-ci il yanvarın 1-dək 2500 manatadək aylıq gəlirdən 3%, 2500 manatdan 8000 manatadək olan aylıq gəlirdən 75 manat + 2500 manatdan 8000 manatadək olan məbləğin 10 faizi və aylıq gəlir 8000 manatdan çox olduqda 625 manat + 8000 manatdan çox olan məbləğin 14 faizi gəlir vergisinə cəlb olunacaq. 2027-ci ilin yanvarın 1-dən 2028-ci il yanvarın birinədək 2500 manatadək aylıq gəlirdən 5%, 2500 manatdan 8000 manatadək olan aylıq gəlirdən 125 manat + 2500 manatdan 8000 manatadək olan məbləğin 10% və aylıq gəlir 8000 manatdan çox olduqda 675 manat + 8000 manatdan çox olan məbləğin 14% gəlir vergisinə cəlb olunacaq. 2028-ci il yanvarın 1-dən isə 2500 manatadək aylıq gəlirdən 7%, 2500 manatdan 8000 manatadək olan aylıq gəlirdən 175 manat + 2500 manatdan 8000 manatadək olan məbləğin 10% və aylıq gəlir 8000 manatdan çox olduqda 725 manat + 8000 manatdan çox olan məbləğin 14% gəlir vergisinə cəlb olunacaq”.

Bəs 2019-cu ilin yanvar ayının 1-dən 7 illik müddətə tətbiq olunmuş güzəştin bitməsinin işçilərə, işəgötürənlərə, ümumilikdə iqtisadiyyata təsirləri necə olacaq?

“Əvvəlcə dəyişiklikləri işçilərə təsir yönündən dəyərləndirsək, təbii ki, muzdlu işə görə gəlir vergisinin yenidən tətbiq edilməsi işçilərin xalis gəlirlərinin azalmasına səbəb olacaq. Doğrudur, dəyişikliklərin mərhələli şəkildə və əldə olunan gəlirə uyğun formada tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq, işçinin əldə etdiyi gəlir azalacağından istehlak səviyyəsinin aşağı düşəcəyi gözlənilir. Məsələn, daha əvvəl 1000 manat gross əməkhaqqı (müvafiq sosial sığorta və digər ödənişlərdən sonra) alan işçi xalis 889 manat əldə edirdisə, 3% gəlir vergisinin tətbiqi ilə bu məbləğ təxminən 859 manata enəcək”-deyə ekspert qeyd edib.

Valeh Umarov vurğulayıb ki, işçilərin daha yüksək qazanc əldə edə biləcəkləri iş yerlərinə istiqamətlənmə ehtimalı var: “Dəyişikliklərin işəgötürənlərə təsiri isə iki aspektdən qiymətləndirilə bilər. Birinci halda maliyyə imkanları daha geniş olan, insan resurslarının inkişafına önəm verən, bazar rəqabətində mövqeyini qorumağa çalışan işəgötürənlər humanist davranış nümayiş etdirərək tətbiq olunmuş vergiləri işçidən tutmaq əvəzinə özü qarşılaya bilər. Yəni işəgötürən işçinin əmək müqaviləsinə dəyişiklik edərək "gross" əmək haqqını mütənasib formada artırmaqla işçinin dəyişikliklərə qədər əldə etdiyi məbləği qoruya bilər. Təbii ki, bu da işəgötürənlərin xərclərini artıracağından məcburi qaydada deyil, könüllü formada həyata keçiriləcək.

Məsələnin ikinci tərəfində isə bu xərcləri qarşılaya bilməyən işəgötürənlər var. Vergi məbləğinin illər üzrə artması ilə (2028-ci il yanvarın 1-dən isə 2500 manatadək aylıq gəlirdən 7%) işçinin əldə etdiyi gəlir azalacağından işəgötürənlər kadr çatışmazlığı ilə üzləşə bilərlər. Belə ki, işçilərin daha yüksək qazanc əldə edə biləcəkləri iş yerlərinə istiqamətlənmə ehtimalı var. Fikrimcə, bundan ən çox təsirlənən mikro sahibkarlıq subyektləri olacaq. Daha aşağı əməkhaqqı, iş məhsuldarlığının aşağı düşməsinə və işçilərin motivasiyasının azalmasına səbəb ola bilər.

Gəlir vergisi ilə bağlı dəyişikliklərin qeyd etdiyim kimi mənfi təsirləri olması ilə birlikdə, iqtisadiyyatda dövlət büdcəsinə daxilolmaların artması, dünya praktikasında istifadə olunan “gəlir səviyyəsinə görə ədalətli vergi sistemi”nin tətbiq edilməsi kimi müsbət təsirləri də olacaq”.

Günel Həsənova, Bizimyol.info