Mərkəzi Nəbatat Bağı: Tarixin incisi yenidən göz qabağında FOTOREPORTAJ

Bakı sakinləri üçün əsl yaşıl sığınacaq sayılan Mərkəzi Nəbatat Bağı uzun illər ərzində təbiətsevərlərin sevimli məkanına çevrilib. 1935-ci ildə əsası qoyulan bu bağ Azərbaycanın flora və faunasını qorumaq və zəngin bitki örtüyünü tədqiq etmək məqsədilə yaradılıb. Bağın yaradılmasında akademik Həsən Əliyevin böyük rolu olub. O, ölkənin müxtəlif regionlarından gətirilən bitkilərlə bu ərazini zənginləşdirib və bağın beynəlxalq səviyyədə tanınmasına töhfə verib. 

Nəbatat bağı Sovet dövründə həm tədqiqat, həm də istirahət yeri kimi istifadə olunurdu. Lakin illər keçdikcə bağın infrastrukturu köhnəlmiş, bəzi sahələr baxımsız qalmışdı. Son illərdə bağın yenilənməsi və yenidən dirçəldilməsi üçün genişmiqyaslı işlərə start verildi.

2024-cü ilin dekabr ayında bağın uzun sürən təmiri uğurla başa çatdı və rəsmi açılışı keçirildi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva və ailə üzvləri açılışda iştirak etdilər.

Təmir zamanı ərazi tamamilə abadlaşdırılıb, yeni gəzinti yolları salınıb, müasir istirahət zonaları yaradılıb. Həmçinin nadir bitki növləri üçün xüsusi istixanalar inşa olunub və suvarma sistemi tamamilə yenilənib.Açılış mərasimində çıxış edən rəsmilər bağın yalnız Azərbaycan üçün deyil, həm də region üçün əhəmiyyətli bir ekoturizm mərkəzinə çevriləcəyini vurğulayıblar. Yenilənmiş bağ indi təkcə təbiətsevərlər deyil, həm də tədqiqatçılar və turistlər üçün mükəmməl bir məkandır.

Bağın indiki əhəmiyyəti

Mərkəzi Nəbatat Bağı hazırda 2500-dən çox bitki növünü özündə birləşdirir. Burada Azərbaycanın endemik bitki növləri ilə yanaşı, dünyanın müxtəlif ölkələrindən gətirilmiş ekzotik növlər də sərgilənir. Təbiətsevərləri və fotoqrafları cəlb edən xüsusi gözəlliyə malik bu bağ, eyni zamanda ekoloji maarifləndirmə işlərinə də dəstək verir.

Yerli növlərə aşağıdakılar daxildir:

Şərq çinarı (Platanus orientalis) - Azərbaycanın təbiətində geniş yayılan bu ağac bağın əsas diqqətçəkənlərindəndir. Çinar çox uzunömürlüdür və böyük ölçüləri ilə seçilir. Kölgəli budaqları yay aylarında sərinlik yaradır.

Qafqaz palıdı (Quercus macranthera) - Endemik ağac növlərindən biri olan Qafqaz palıdı həm təbiətimizin, həm də bağın fəxridir. Bu ağacın taxtası və meşə ekosisteminə verdiyi töhfə olduqca əhəmiyyətlidir.

Nar ağacı (Punica granatum) - Azərbaycanın simvolik bitkilərindən olan nar ağacları bağın estetik gözəlliyini artırır. Çiçəkləmə mövsümündə ağaclar canlı narıncı rəngə bürünür.

Ekzotik və nadir növlər:

Sekvoyya (Sequoia sempervirens) - Dünyanın ən uzunömürlü və hündür ağaclarından biri olan sekvoyya Mərkəzi Nəbatat Bağında xüsusi qorunan ərazilərdə yetişdirilir. Kaliforniyadan gətirilmiş bu ağaclar bağa unikal ekzotik çalar qatır.

Himalay sidri (Cedrus deodara) - Hindistan və Pakistan mənşəli bu ağac həmişəyaşıl iynəyarpaqları və ətirli qatranı ilə tanınır. Bağda iqlimə uyğunlaşdırılmış nümunələri görə bilərsiniz.

Yapon ağcaqayını (Acer palmatum) - Payız mövsümündə yarpaqlarının rəngarəngliyi ilə göz oxşayan bu ağac bağın ən gözəl dekorativ elementlərindəndir. Asiya mədəniyyətini simvolizə edən ağcaqayın həm də bağda mənzərəni zənginləşdirir.

İstixanalarda yetişdirilən bitkilər:

Orxideyalar (Orchidaceae) - Bağda tropik istixanalarda saxlanılan bu bitkilər müxtəlif rəng və formalarda təqdim olunur. Onlar nadir növlərin qorunması üzrə xüsusi layihələrdə iştirak edir.

Kaktuslar və sukulentlər - Mərkəzi Nəbatat Bağında xüsusi bir bölmə quraq zonalardan gətirilmiş kaktuslar və sukulentlər üçün ayrılıb. Burada çox maraqlı və nadir növlər nümayiş etdirilir.

Banan ağacı (Musa spp.) - Tropik bağların ən sevilən bitkilərindən olan banan ağacları bağda saxlanılır və istixana şəraitində yetişdirilir.

Ətirli və müalicəvi bitkilər: 

Lavanda (Lavandula angustifolia) - Qoxusuyla diqqət çəkən lavanda bağın aromatik bitkilər bölməsində xüsusi yer tutur. Onun müalicəvi xüsusiyyətləri barədə də məlumat verilən guşələr yaradılıb.

Rozmarin (Rosmarinus officinalis) -  Yeməklərdə geniş istifadə olunan bu bitki bağda qrup halında əkilib və onun tərkibindəki efir yağları ətrafa xoş qoxu yayır.

Mərkəzi Nəbatat Bağında həm Azərbaycanın təbii sərvətlərini yaxından görmək, həm də dünyadan gətirilmiş unikal bitkiləri kəşf etmək mümkündür. Bu məkan yalnız təbiət gözəlliklərini seyr etmək üçün deyil, həm də təbiət haqqında maariflənmək üçün əvəzsiz bir məkandır.Yenilənmiş Mərkəzi Nəbatat Bağı şəhərin səs-küyündən uzaqlaşıb təbiətlə harmoniyada vaxt keçirmək istəyən hər kəs üçün unikal bir məkandır. İllərdir tarix və təbiətə şahidlik edən bu bağ, indi də yeni həyatında insanlara ilham verməyə davam edir.

Mərkəzi Nəbatat bağında qayda və qanunlar

Mərkəzi Nəbatat Bağı təbiət sərvətlərinin qorunması, ziyarətçilərin təhlükəsizliyi və nizam-intizamın təmin edilməsi üçün müəyyən qayda-qanunlarla fəaliyyət göstərir. Bu qaydalara əməl etmək bağın nadir bitki örtüyünün və ekosisteminin qorunmasına kömək edir.

Ümumi Qaydalar

Bitkiləri qırmaq, yaralamaq və ya kökündən çıxarmaq qəti qadağandır. Ağacların gövdəsinə yazı yazmaq və ya onların üzərinə zərər verəcək hər hansı bir hərəkət etmək qadağandır.

Zibil yalnız ayrılmış qutulara atılmalıdır. Bağın ərazisində tullantıların yerə atılması qadağandır. Yemək və içki qabları istirahət zonalarından kənara çıxarılmamalıdır.

Yüksək səslə musiqi dinləmək və ya qışqıraraq digər ziyarətçiləri narahat etmək olmaz. Bağ sakitlik və istirahət üçün nəzərdə tutulduğuna görə gəzinti zamanı sakit davranmaq tövsiyə olunur.

Ev heyvanlarının bağa gətirilməsi yalnız ağızlıqla icazəlidir. Heyvanların bitkilərə zərər vurması halında sahibi məsuliyyət daşıyır. Heyvanların tullantıları dərhal sahibi tərəfindən təmizlənməlidir.

Bağın hər hansı bir hissəsində siqaret çəkmək və ya açıq od qalamaq ciddi şəkildə qadağandır.

Gəzinti yollarında velosiped və skuterlərdən istifadə etmək məhdudlaşdırılıb. Bağın xüsusi ərazilərində bu vasitələr üçün yol ayrılıb.

Peşəkar video və foto çəkilişləri yalnız icazə ilə həyata keçirilə bilər. Bu məqsədlə bağın administrasiyası ilə öncədən əlaqə saxlamaq lazımdır. Şəxsi telefon və fotoaparatlarla çəkilişə icazə verilir, lakin nadir bitkilərin zədələnməsinə səbəb ola biləcək yaxınlaşma qadağandır. Nəbatət bağı xüsusi mühafizə olunan əraziyə daxil olduğundan burada fotosessiya etmək ödənişlidir. Yəni burada fotosessiya etmək istəyirsinizsə, 20 manat pul ödəməlisiniz. Amma bu məbləğ məktəblilərə və tələbələrə aid deyil.

Cərimələr və Məsuliyyət

Nadir və qorunan növlərə ziyan vurmaq 100 AZN-dən 500 AZN-ə qədər cərimə ilə nəticələnə bilər. Bağ ərazisinə tullantı atmaq 50 AZN cərimə ilə cəzalandırılır. Təhlükəsizlik qaydalarının pozulması halında 200 AZN-dən başlayan cərimələr tətbiq edilir. Digər ziyarətçiləri narahat edənlərə xəbərdarlıq edilir, təkrarlanarsa, 50 AZN cərimə tətbiq olunur.

Xüsusi Qaydalar

12 yaşdan aşağı uşaqlar yalnız valideynlərin və ya böyüklərin müşayiəti ilə bağa daxil ola bilərlər. Bağın işçi heyətinin təlimatlarına əməl etmək ziyarətçilər üçün məcburidir.Qaydaların məqsədi təbiəti qorumaq və ziyarətçilərə komfortlu bir mühit yaratmaqdır. Qaydalara riayət edən hər bir şəxs bağın təklif etdiyi sakit və ilhamverici atmosferdən tam zövq ala bilər.Giriş qiymətləri 2013-cü ildə qəbul edilən qərara əsasən, hələlik əvvəlki kimi 2 manat təşkil edir. 6 yaşa qədər uşaqlar üçün isə giriş pulsuzdur.

Firuzə Əliyeva
Fotolar: Anar Bayramlı