Microsoft 17 il davam edən inkişaf prosesi nəticəsində dünyanın ilk kvant hesablama prosessorunu təqdim etdi.

Müəllif - Eldar Kərimov - Banco.az

Microsoft 17 il davam edən inkişaf prosesi nəticəsində dünyanın ilk kvant hesablama prosessorunu təqdim etdi. O, ovucdan kiçikdirMicrosoft kvant hesablama sahəsində mühüm irəliləyişə nail olduğuna inanır ki, bu da kompüterlərin iri sənaye problemlərinin həllində istifadəsi üçün yeni imkanlar açır. 17 il ərzində şirkət bu texnologiyalar üçün yeni materialın hazırlanmasına yönəlmiş tədqiqat layihəsi üzərində işləyib. İndi o, yeni arxitektura əsasında yaradılmış ilk prosessoru olan Majorana 1-i təqdim edir.

Kvant hesablama mərkəzində müasir kompüterlərdə istifadə olunan ikili bitlərə bənzər informasiya vahidləri olan kubitlər yerləşir. IBM, Microsoft və Google kimi şirkətlər uzun illərdir ki, kubitləri ənənəvi ikili bitlər qədər etibarlı etməyə çalışır, çünki onlar daha kövrək və səs-küyə həssasdır, bu da səhvlərə və məlumat itkisinə səbəb ola bilər.

Majorana 1 çipi potensial olaraq bir milyon kubit yerləşdirə bilər və stolüstü kompüterlərdə və serverlərdəki prosessorlardan bir qədər böyükdür. Microsoft bu yenilikçi çipdə hesablamaları təşkil etmək üçün elektronlara deyil, 1937-ci ildə fizika nəzəriyyəçisi Ettore Majorana tərəfindən qeyd olunan Majorana hissəciklərinə diqqət yetirir. Şirkət Majorana hissəciklərini müşahidə etməyə və idarə etməyə imkan verən, daha etibarlı kubitlər yaradan yeni bir material növü inkişaf etdirib.

Microsoft tədqiqatçılarının topoloji kubit yaratmağı necə bacardıqlarını izah etdiyi bir məqalə dərc edib. Yeni material arsenid, indiy və alüminiumdan ibarətdir. Şirkət çipdə hələlik səkkiz topoloji kubit yerləşdirib, gələcəkdə onların sayını 1 milyona çatdırmağı ümid edir.

Bir milyon kubitli çip yüksək dəqiqlikli simulyasiyalar apara biləcək ki, bu da təbiət hadisələrini daha yaxşı başa düşməyə və tibb və materialşünaslıq sahələrində yeni kəşflərə yol açacaq. Microsoft öz topoloji superkeçiricisinin bu sahədə növbəti mühüm nailiyyət olacağına əmindir.

Microsoft-un kvant texnologiyaları üzrə korporativ vitse-prezidenti Zulfi Alam bildirib ki, onların komandası son 17 ildir ki, kvant texnologiyalarının inkişafı proqramı üzərində işləyir. Bu, şirkətdəki ən uzunmüddətli tədqiqatdır. O vurğulayıb ki, bu müddət ərzində onlar həqiqətən də mühüm nəticələr əldə ediblər ki, bu da kvant hesablama inkişafının növbəti mərhələsinə yanaşmanı kökündən dəyişə bilər.

Alam əvvəllər HoloLens layihəsi və Microsoft-un kvant hesablama sahəsində irəliləməsinə kömək edən digər texnologiyalar üzərində işləyib. Microsoft-un kvant texnologiyaları komandasında topoloji kubitlərə əsaslanan miqyaslana bilən kvant kompüteri yaratmaq üçün illərini sərf etmiş tədqiqatçılar, alimlər və texniki mütəxəssislər var.

“Biz bir addım geri çəkildik və kvant dövrü üçün uyğun tranzistoru icad etmək barədə düşündük. Onun hansı xüsusiyyətlərə malik olmalı olduğunu soruşduq, — Microsoft-un texniki mütəxəssisi Çetan Nayak paylaşdı. — Beləliklə, yeni bir konsepsiyaya gəldik: yeni material dəstimizdəki keyfiyyətlərin və əsas detalların birləşməsi yeni tip kubit inkişaf etdirməyə və bütün arxitekturamızı qurmağa imkan verdi.”

Perspektivli Müdafiə Tədqiqat Layihələri Agentliyi (DARPA) Microsoft-u “Sənaye miqyasında kvant hesablama üçün az öyrənilmiş sistemlər” (US2QC) layihəsinin son mərhələsinə keçən iki şirkətdən biri olaraq seçib. Microsoft topoloji kubitlərə əsaslanan səhvsiz kvant kompüter prototipini onilliklər ərzində deyil, yaxın bir neçə il ərzində yaratmağı planlaşdırır.

“Bir milyon kubitli kvant kompüteri təkcə tarixi bir hadisə deyil, bu, dünyanın ən mürəkkəb problemlərinin həlli yoludur, — Nayak iddia edir. — Əsas texnologiya artıq sübut olunub və biz arxitekturamızın miqyaslanma üçün böyük potensiala malik olduğuna inanırıq. DARPA ilə son müqavilə elmi kəşflərə töhfə verəcək və əsas qlobal məsələləri həll edə biləcək bir maşın inkişaf etdirmək məqsədimizi irəli aparmaq istəyimizi vurğulayır.”

Bundan əvvəl Microsoft generativ süni intellekt modelləri ailəsinə ən yeni əlavəni təqdim etmişdi. Şirkət iddia edir ki, Phi-4 adlanan model bir neçə sahədə, xüsusilə riyazi məsələlərin həllində öz sələflərini üstələyir. Buna daha yüksək keyfiyyətli təlim məlumatları sayəsində nail olunub.