Mobil telefonlar niyə bu qədər bahalaşdı?

Son illər Azərbaycanda mobil telefonların qiymətində müşahidə olunan artım artıq adi bir bazar tendensiyası yox, ciddi sosial-texnoloji problemə çevrilib. Bir zamanlar orta gəlirli vətəndaşın rahatlıqla ala bildiyi telefonlar bu gün bir çox ailə üçün əlçatmaz hala gəlib.

Bahalaşmanın əsas səbəbləri çoxşaxəlidir. Əvvəla, dünya üzrə istehsal və logistika xərclərinin artması bu prosesə birbaşa təsir göstərir. Xüsusilə, Çin və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində komponent istehsalının bahalaşması, həmçinin daşınma xərclərinin yüksəlməsi məhsulun son qiymətinə əlavə yük gətirir.
Digər tərəfdən, ölkədə tətbiq olunan gömrük rüsumları və vergi dərəcələri də telefonların qiymətinə ciddi təsir edən amillərdəndir. Daxili bazarda bir çox telefon rəsmi distribütorlar vasitəsilə satıldığından, bu rüsumlar və əlavə dəyər vergisi (ƏDV) birbaşa alıcının cibinə yönəlir.

Valyuta məzənnəsindəki dəyişiklik də bahalaşmanın əsas səbəblərindən biridir. Manatın dollar qarşısında nisbi zəifləməsi idxal olunan bütün texnoloji məhsulların qiymətini artırır. Əgər ötən il bir telefon 1000 dollara başa gəlirdisə, bu gün həmin məbləğin manatla ifadəsi daha böyükdür. Amma burada başqa bir incə məsələ də var — istehlak davranışı. Azərbaycanda yeni telefon modellərinə qarşı formalaşan “brend asılılığı” da bazarın süni şəkildə bahalaşmasına şərait yaradır. İnsanlar bəzən real ehtiyacdan çox, imic məqsədilə bahalı modellərə yönəlirlər. Bu isə satıcılar üçün yüksək qiymətləri qorumağa əsas verir.

Nəticədə, mobil telefon artıq bir rabitə vasitəsi olmaqdan çıxıb, sosial status göstəricisinə çevrilib. Bu isə həm texnologiyaya çıxışı məhdudlaşdırır, həm də cəmiyyətdə gəlir bərabərsizliyini daha açıq göstərir.
Bəlkə də bu gün əsas sual budur: “Biz texnologiyaya sahib oluruq, yoxsa texnologiya bizə sahib çıxır?” Mobil telefonun bahalaşması təkcə iqtisadi məsələ deyil — bu, həm də müasir həyat tərzimizin aynasıdır.

Müəllif: İlkin Məmmədkərimov