Mütəxəssis: Son zamanlar Bakıda müşahidə olunan yağıntıların leysan xarakter alması ərazinin mikroiqlimi ilə bağlıdır

Bakı, 15 may, AZƏRTAC

Heç kimə sirr deyil ki, dünya qlobal iqlim dəyişikliyinin fəsadlarının təsiri altındadır. İqlim dəyişmələrinə istər antropogen, istər təbii, istərsə kosmik amillər səbəb olur. Burada antropogen faktorları xüsusilə qeyd etmək yerinə düşər. Belə ki, insanların təsərrüfat fəaliyyətini, ətraf mühitə tullantıların atılmasını, nəqliyyat vasitələrinin çoxalmasını, şəhərlərin genişlənməsini, əhalinin artmasını, xüsusilə də şəhər əhalisinin sayının digər ərazilərə nisbətən çox olmasını nümunə göstərmək olar. Bunların hər biri ayrı-ayrılıqda böyük amildir, birləşdikdə isə böyük fəsadlara səbəb ola bilir.

Bunu AZƏRTAC-a 15 May - Beynəlxalq İqlim Günü ilə əlaqədar açıqlamasında Azərbaycan Elm və Təhsil Nazirliyi Coğrafiya İnstitutunun kiçik elmi işçisi Fəridə Talıbova deyib.

Onun sözlərinə görə, dünya üzrə baza dövrü ilə, yəni 1961-1990-cı illərlə müqayisə etdikdə son 30 il ərzində temperaturun bir neçə dərəcə artıması müşahidə olunur. Hazırda dünyada qlobal istiləşmə gedir, bu da quraqlaşmaya şərait yaradır. Temperaturun yüksək olması isə ümumi atmosfer yağıntılarının miqdarını azaldır.

“İqlim dəyişmələrinin mənfi təsirləri planetin bir parçası olan Azərbaycandan da yan keçməyib. Ölkəmizdə iqlim dəyişikliyi özünü daha çox istiləşmə şəklində göstərir. Müşahidə və hesablamalarımıza görə, baza dövrü ilə müqayisədə hazırda isti dalğaların sayı çoxalıb. Baza dövründə müxtəlif ərazi üçün isti dalğaların sayı 2-5 və ya 6-10 olurdusa, 1991-ci ildən indiyə qədər olan dövrdə bu, bir neçə dəfə artıb. Qısa desək, son illərdə isti dalğaların sayının çox olması iqlim dəyişmələrinin bariz nümunəsidir.

Ümumiyyətlə, Azərbaycanda iqlim şəraitinin formalaşmasında şimaldan və şimal-şərqdən gələn siklonların təsiri də böyükdür. Son zamanlar Bakıda müşahidə olunan yağıntıların leysan xarakter alması isə ərazinin mikroiqlimi ilə bağlıdır. Əslində, Azərbaycanda daşqınların, sellərin olması yaz və payız fəsilləri üçün xarakterikdir. Yəni ötən illərə nəzər yetirsək görərik ki, leysan yağıntılar, daşqın və sel prosesləri Azərbaycanda müşahidə edilən hadisələrdir. Bu, yenilik deyil. Sadəcə, son zamanlar bir az ardıcıl olması müşahidə edilir. Hətta illər əvvəl Salyan, Neftçala kimi rayonlarda həddən artıq daşqınların olduğunu müşahidə etmişik. Yaz və payız fəslində yağıntıların çox olması Azərbaycan üçün xas bir xüsusiyyətdir. Bunu da nəzərə almalıyıq ki, müəyyən onilliklərdə anomal hadisələr müşahidə oluna bilər. Bir müddət əvvəl Bakıda yağan leysan yağışlar kifayət qədər fəsad yaratdı. Hər birimiz təbiətin bu cür şıltaqlığına hazır olmalıyıq. Ümumiyyətlə, Azərbaycan ərazisində hava şəraitinin formalaşmasına, yağıntının miqdarına və temperatura daha çox şimaldan gələn cərəyanlar təsir edir. Xüsusilə də, Xəzər dənizindən, şimaldan və şimal-şərqdən gələn siklonlar böyük rol oynayır”, - deyə mütəxəssis bildirib.

Azərbaycanda iqlim dəyişmələri ilə mübarizə istiqamətində atılan addımlardan danışan F.Talıbova fikirlərinə belə davam edib: “Elə proseslər var ki, biz onları dayandıra bilmərik, ancaq inkişafının, genişlənməsinin qarşısını ala, təsirlərini yumşalda bilərik. Mənfi təsirlərin səviyyəsini azaltmaq və prosesi müsbətə doğru dəyişmək üçün beynəlxalq səviyyədə tədbirlər həyata keçirilir. Bunlardan biri də ötən il ölkəmizin ev sahibliyi etdiyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasıdır (COP29). COP29-da dünyamızın gələcəyi, ətraf mühitin sağlamlaşdırılması naminə yeni sazişlər, müqavilələr imzalandı, müxtəlif layihələrə imza atıldı. Bunlardan biri də Paris Sazişində həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan fəaliyyətlərin təsdiq olunmasıdır. Hazırda bütün dövlətlər üzərlərinə götürdükləri öhdəlikləri tam olaraq həyata keçirə bilsə, 2030-cu, 2050-ci illərdə daha çox yaşıl dünya, daha az tullantı görəcəyik. Atmosferdə karbon qazının azaldılması çox vacib məqamdır. Karbon qazı istixana effekti yaradan bir qazdır və onun artan miqdarı qlobal istiləşməyə gətirib çıxarır. Bunun üçün birtərəfli iş görmək yetərli deyil. Çünki ekoloji problemlər sərhəd tanımır və bununla bağlı beynəlxalq səviyyədə tədbirlərin keçirilməsi vacibdir. Buna COP29-u misal göstərmək olar. Bu,ölkəmizin uğuru idi. Ümid edirəm ki, belə tədbirlərin sayı artacaq, gələcək nəsillər üçün daha təmiz hava və daha gözəl dünya olacaq”.