NOVRUZ RİTUALLARINDAN ŞOU DÜZƏLDƏNLƏR Və yaxud uzun illərin ənənəsi niyə kimlərisə narahat edir?!

Novruz Mərkəzi Asiyadan Balkanlara qədər geniş bir çoğrafiyada yaşayan onlarla xalqın milli bayramı olsa da, bu bayramın dünyada tanınmasında Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın müstəsna xidməti var. Novruz bayramının YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına salınması məzh Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsünün nəticəsidir. BMT Baş Assambleyasının 2010-cu ilin fevral ayında Beynəlxalq Novruz Günü barədə qətnamə qəbul etməsi də Azərbaycanın təşəbbüsünün nəticəsində gerçəkləşmişdir.

Azərbaycan xalqı Novruz bayramını baharın gəlişi, torpağın oyanışı olaraq qeyd edir. Eyni zamanda, bu bayram yeni bir başlanğıc günüdür.

Novruz bayramı bir çox xalqlar tərəfindən milli bayram olaraq qeyd olunsa da, hər bir toplumun öz bayram fəlsəfəsi və ritualları var.

Bu bayramın Azərbaycan xalqının mədəniyyətində və həyatında önəmini göstərən məqamlardan biri də bu gün küsülülərin barışmasını təşviq etməsidir. Azərbaycan xalqının Novruz düşüncəsinə görə bu bayramda küsülülər də barışmalı, incikliklərini unutmalıdırlar.

Novruz bayramı səməni yetişdirmək, qapı pusmaq (qulaq falı), üzük falına baxmaq, yumurta döyüşdürmək, papaq atmaq, tonqal üzərindən tullanmaq və s. kimi maraqlı rituallarla da zəngindir. Bundan əlavə, məzhəkəçilik və kəndirbazlıq da bir çox ölkələrdə tədricən unudulmuş olsa da, ölkəmizdə Novruzun maraqlı hadisələrindən biri olaraq qeyd olunmağa davam edir. Fərqli xalqların inanclarına görə burada kəndir üzərində yerimək, o dünyaya gedən “qıl körpüsünü” və “uçmağa” aparan yolu simvolizə edir.

Sözsüz ki, Novruzun unudulmaz ənənlərindən biri də xalq oyunları, yarışlar, xüsusilə at yarışları (çovqan oyunu), xoruz yarışları təşkil etməkdir. Hansı ki, bu yarışlar illərdir Azərbaycanda da böyük maraqla keçirilir. Amma Novruz bayramını qeyd edən xalqların ritualları arasında fərq olduğu kimi, Azərbaycanın da müxtəlif bölgələrində fərqliliklər var. Məsələn, Aran rayonlarında bayram tədbirlərində müxtəlif ev heyvanlar ilə bağlı rituallar daha geniş yer tutur.

Lakin təəssüf ki, bəzən bu gözəl bayrama, xalqımızın tarixinə, keçmişinə kölgə salmaq istəyənlər də tapılır. Məsələn, Beyləqan rayonunda keçirilən Novruz bayramında xalqının bayram adət-ənənəsindən irəli gələn xoruz döyüşü də səhnələnib ki, bəziləri bunu fərqli təqdim etməyə cəhd göstərib. Ən üzücüsü isə odur ki, əhalinin bayram rituallarının tarixini, fələsfəsini və ideyasını açıqlamaq, bunların nə mənaya gəldiyini araşdırmaqla maarifçilik missiyasını həyata keçirməli olanlar xalqımızın ənənəsindən şou düzətməyə çalışırlar. Belə hərəkətlər bütövlükdə milli bayramımıza kölgə salmaqdan başqa bir şey deyil.

Heç şübhəsiz ki, Novruz bayramının rituallarının fəlsəfəsini bilənlər üçün bir media orqanın xoruz döyüşünü səhv kimi təqdim etməsi, icra başçısına qarşı yönəltməsi də təsirli ola bilməz.

Arzuman LOĞMANOĞLU