Nüvə tullantıları 100 il məzarda saxlanılacaq

Finlandiya dünyada ilk dəfə olaraq nüvə tullantılarının daimi saxlanması üçün inqilabi layihə həyata keçirir.

Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, ölkənin 4 milyard dollarlıq Onkalo layihəsi 100.000 il ərzində insanlardan uzaqda, təxminən 450 metr yerin altında saxlanılmaq üçün nəzərdə tutulub.

Bu nəhəng yeraltı qurğuda Finlandiyanın atom elektrik stansiyalarının 6500 ton uran tullantıları saxlanılacaq.

Onkalo kompleks altı mil uzunluğunda tunel sistemi ilə tikilib və 2019-cu ildə Finlandiyanın tullantıların idarə edilməsi təşkilatı Posiva tərəfindən həyata keçirilib.

Layihə çərçivəsində nüvə tullantıları suya davamlı mis qablarda saxlanılacaq. Bu kanistrlər 230 metr uzunluğunda anbar tunellərinə daşınacaq, bentonit gili ilə izolyasiya ediləcək və sonra qranit qayalarında basdırılacaq.

Layihə zamanı Posiva 40 ildən çox müddət ərzində yeraltı qayaların xüsusiyyətlərini araşdırdı və sistemin zəlzələ və buzlaşma kimi ətraf mühit təsirlərinə qarşı davamlılığını sınaqdan keçirdi. Kanistrlərin ətraf mühitə radioaktiv material sızdırmayacağına dair təminat verildi.

Tunel sisteminə spiral giriş yolları, anbar sahələri və texniki otaqlar, habelə işçilər üçün sosial obyektlər daxildir. 2120-ci ilə qədər davam edəcək bir proseslə istifadə edilmiş yanacaq qutuları robot vasitələrlə yerləşdiriləcək və anbar sahələri genişləndiriləcək.

Layihənin texniki təfərrüatlarına görə, hər bir mis qutu 17 fut uzunluğunda və təxminən iki ton radioaktiv yanacaq ehtiva edir. Tullantıların radioaktiv səviyyələrinin zaman keçdikcə ilkin miqdarının 1 faizinə düşəcəyi gözlənilir.

Posiva daimi utilizasiya sahəsində tullantıları təbiətdən tamamilə təcrid etməyi hədəfləyir. Bunun üçün istifadə edilən bentonit gil və qalın mis örtük radioaktiv maddələrin ətraf mühitə zərər verməsinin qarşısını alır. Şirkət tunellər bağlandıqdan sonra səthə çıxış əlaqəsinin də aradan qaldırılacağını açıqlayıb.

Bir çox ölkələrdə aşağı və orta səviyyəli nüvə tullantıları üçün utilizasiya qurğuları mövcud olsa da, Onkalo yüksək səviyyəli radioaktiv tullantıların daimi saxlanması üçün ilk növdür.

İstifadə olunmuş nüvə yanacağı, tərkibindəki plutonium və digər parçalanma məhsulları səbəbindən on minlərlə il ərzində radioaktiv olaraq qalır.

Bununla belə, Posiva bildirir ki, iki düym qalınlığında mis örtük, bentonit gil və qranit süxurları tullantıların ətraf mühitə zərər verməsinin qarşısını alacaq.

Onkalonun ilk tunelinin 2026-cı ildə tamamlanması və bağlanması planlaşdırılır, bundan sonra yeni anbar sahələrinin qazılması davam etdiriləcək. Bu proses elm dünyasında və enerji sektorunda yaxından izlənilir.

Orxan Saffari

Gununsesi.info