“Onların özlərinə lazım olanda kəndlidən 5 10 baş “quzu payı” alır” Ekspert məmurları TƏNQİD ETDİ

Xaricdən gətirilən ətlər ölkədəki fermerlərin vəziyyətini çətinləşdirir və onları ciddi problemlərlə üz-üzə qoyur. Ölkəmizdə fermer fəaliyyəti, xüsusilə qoyunçuluq və maldarlıqla məşğul olan şəxslərin böyük bir hissəsinin məmur əlaqəli insanlar olduğu da məlumdur ki, bu da bölgələrdə rəqabət mühitini demək olar ki, aradan qaldırır.

Ferma sahələrində əvvəllər 5-10 min baş mal-qara saxlanılırdısa, indi bu say 400-500-ə qədər enib. Daha sonra belə məlumatlar yayılır ki, dabaq xəstəliyi ortaya çıxıb və müəyyən bölgələrin ətində problem var. Ümumilikdə, bu məsələlərlə bağlı yayılan şayiələr və mövcud vəziyyət həm fermerlər, həm də əhali üçün sual doğurur: Bu problemlərlə necə mübarizə aparmaq olar və onları necə həll etmək mümkündür?

Məsələ ilə bağlı kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov Avtosfer.az-a açıqlamasında bildirib ki, heyvandarlıqda xəstəliklərdən, xüsusilə son zamanlar yayılan dabaq xəstəliyindən yaranan itkilər də nəzərə alınsa, heyvanların baş sayının kəskin azalması kəndlilər üçün ciddi zərbədir:

“Adamlar gücdən düşüb, zülm və əzab içində qalıb. Örüş sahələrini əllərindən alan məmurların ucbatından işlərini səmərəli qura bilmirlər.

Uzun illərdir hökumətə deyirik ki, problem var və bu problem araşdırılıb həll olunmalıdır. Problem nədən qaynaqlanır? Birincisi, örüş ərazilərinin kəskin şəkildə azalmasından. Məmurlar həmin əraziləri mənimsəyib, özləri üçün villalar tikiblər, biznes qurublar. Digər tərəfdən, qlobal istiləşmənin təsiri ilə örüş sahələrində məhsuldarlıq aşağı düşüb.

Nə etmək lazımdır? Birincisi, məmurlar tərəfindən mənimsənilmiş örüş sahələri geri qaytarılmalı, tikililər sökülməli və həmin ərazilərdə ümumiyyətlə tikinti və əkinə icazə verilməməlidir. Həmin sahələr yenidən bərpa olunaraq kəndlilərin istifadəsinə verilməlidir. İkincisi, məhsuldarlıq aşağı düşən, seyrəklik yüksək olan örüş ərazilərində yemləmə və suvarma işləri təşkil edilməli, növbəli otarma sistemi yaradılmalıdır. Belə olanda məhsuldarlıq artacaq və həmin ərazilər heyvandarlıq üçün yararlı olacaq.

Biz bunları illərdir deyirik. İndi isə sərhədlər açılıb — Monqolustandan, Pakistandan, İspaniyadan, Rusiyadan, Ukraynadan heyvan əti və kəsim üçün diri heyvanlar gətirilir. Elə bir ölkə qalmayıb ki, bizə ət və diri heyvan göndərməsin. Bu isə kəndlilərin problemini həll etmir, əksinə, onları daha da çətin vəziyyətə salır.

Ət bahadır. Deyirik ki, səbəb yemin qiymətinin yüksək olması və yem çatışmazlığıdır. Buna görə də ət baha başa gəlir. Fermerin problemi olmasa, yem ucuz olsa, örüş sahələrində məhsuldarlıq yüksək olsa, inandırım sizi, fermerlər ətin qiymətini artırmaq istəməzlər. Onlar daha çox istehsal edib dövriyyənin hesabına qazanclarını artırarlar. Çünki bilirlər ki, ətin qiyməti artanda alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür və heyvanı satmaq çətinləşir. Bu baxımdan qiymətin baha olması onlara sərf etmir.

Təəssüf ki, uzun müddətdir bunu desək də, həm Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində, həm də Nazirlər Kabinetində bu məsələ ilə bağlı ciddi dinləmə və tədbir olmayıb”.

Ekspert əlavə edib ki, fermerlərə kömək edilməsi ölkənin həm kənd təsərrüfatının, həm də ümumilikdə iqtisadiyyatının inkişafı üçün çox vacibdir:
“Suvarma suyu təşkil olunmalı, içməli su ilə təmin edilməli, elektrik verilişində güzəştlər edilməli, dərman preparatlarını əldə etmək üçün müəyyən mərhələyə qədər subsidiyalar verilməlidir. Daha sonra, onlar işlərini qurub məhsuldarlığı artırdıqdan sonra müəyyən vergi də tətbiq etmək olar.

Məmurlar fermerlərin yanında olmalı və onları dinləməlidir. Mən bir dəfə də olsun Nazirlər Kabinetinin sədrinin regionlarda fermerlərlə görüşdüyünü görməmişəm. Nə müavinlərini, nə də digər məsul şəxsləri heyvandarlıqla məşğul olanlarla bir arada görmüşəm. Onlar yalnız özlərinə quzu lazım olanda xırda məmurlar vasitəsilə kəndlidən, fermerdən 5-10 baş quzu "payı" alırlar. Halbuki bir qəpiklik yardım etməyiblər. Yetişdirilmiş quzulara belə şərik çıxırlar.

Bu cür ədalətsizlik kəndlilərdə ciddi narazılıq yaratdığı üçün kəndlər boşalır. Heyvandarlıqla məşğul olanlar təsərrüfatı ya təhvil verir, ya da başlı-başına buraxıb şəhərə köçürlər.

Uzun müddətdir deyirik ki, şəhərə gələn bu adamlar geri qayıtmayacaq. Nə etmək lazımdır? Rayonda və kənddə şərait yaratmaq lazımdır. Suvarma sistemi qurulmalıdır. 20 ildən çoxdur deyirik ki, kəndlərə dayanıqlı su verilməlidir. Bunun yollarını və dünya təcrübələrini də göstəririk.

Əgər kənddə işləmək üçün şərait olsa, inandırım sizi, Bakıda yaşayan kəndlilərin böyük əksəriyyəti kəndinə qayıdar. Bakı şəhərində iki milyondan çox kəndli yaşayır. Mənim yaşadığım binada altı ailə var, üçü kirayədir və üçü də kənddən gələnlərdir. Yəni insanlar şərait olsa, kənddə yaşamağa üstünlük verərlər”.
Vahid Məhərrəmov onu da qeyd edbi ki, hazırda yediyimiz çörək xaricdən gətirilən buğdadan üyüdülmüş undan hazırlanır:

“İndi ət, süd, kərə yağı, çay hamısının idxalı artıb. Azərbaycan il ərzində 400 milyon dollar dəyərində heyvandarlıq məhsulları idxal edir: süd, ət, kərə yağı və kəsim üçün gətirilən diri heyvanlar. Təkcə bu ilin 10 ayında 130 milyon dollar dəyərində diri heyvan idxal olunub. Bu isə o deməkdir ki, yerli heyvanlar sıradan çıxır.

Nə qədər ət gətirilsə də, əhali yenə də yerli ətə üstünlük verir, çünki dad və keyfiyyət fərqlidir. Bütün məhsullar istehlakçının zövqünə uyğun yetişdirilməlidir.”

Eltac Zülfüqaroğlu