Özbəkistana səyahət: Bakı səmasından qədim Xivəyə doğru

Xivə, 5 noyabr, Tamilla Məmmədova, AZƏRTAC

Artıq Bakıda əsl payız özünü göstərməyə başlamışdı ki, Özbəkistana çoxdan gözlənilən səyahətə çıxdıq. Yeni təcrübələr, tanış olmayan şəhərlər, qədim tarix və müasir kəşflər bizi gözləyirdi. Komandamla səyahətin hər anını lentə almağı səbirsizliklə gözləyərək marşrutu əvvəlcədən müzakirə etdik.

Beləliklə, noyabrın 3-dən 4-nə keçən gecə Özbəkistana uçduq.

Marşrutumuz belə idi: Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanından Daşkəndə və oradan daxili aviareyslə Xivəyə uçuş.

Həmin gün Bakıda hava sakit idi və uçuş rahat idi. Təyyarəyə təəccüblü bir işıq saçırdı; kimsə zarafat etdi, digərləri ümidlərini bölüşdü. Nəhayət, uzaqdan Daşkəndin işıqları parıldadı.

Təyyarə enəndə bütün ekipaj üzvləri alqışlarla qarşılandı.

Özbəkistanın paytaxtı bizi sərin noyabr yağışı ilə qarşıladı. Yorğun idik, amma bu, bir az həyəcan keçirməyə mane olmadı...

İkinci uçuşumda pəncərənin yanında oturacaqda günəşin doğuşunu izləyə biləcəyim üçün şanslı idim. Ağ saçaqlı buludlar səmadan geniş dənizdən gələn dalğalar kimi bizə tərəf gəlirdi. Günəş şüaları buludlara yumşaq bir şəkildə toxundu və ətrafımızdakı hər şey çəhrayı rəngdə parıldadı.

Ürgənc şəhərinin hava limanına enərkən yüngül bir soyuqluq hiss etdik. Bizi həm Özbəkistan, həm də Azərbaycan nümayəndələri, o cümlədən Medianın İnkişafı Agentliyindən Nuridə Dilanova qarşıladılar.

Avtobusa minib Xivəyə yola düşdük. Səhər saat altı radələri idi.

Oyaq qalmağa çox çalışdıq, amma yorğunluq öz təsirini göstərirdi - təsəvvür edin, təqribən 24 saat yatmamışdıq.

Nəhayət, Xivəyə çatdıq və otelə yerləşdik. Qeydiyyat çox çəkmədi. Ləzzətli bir səhər yeməyi bizi gözləyirdi, amma heç birimiz aşağı düşə bilmədik - yorğunluq qalib gəlmişdi və hamımız yuxuya getdik.

Xivədə oyanırkən

Günortadan sonra saat bir radələrində oyandıq. Artıq maraqlı bir səyahətə çıxmaq üzrə idik, amma əvvəlcə nahar etmək üçün yola düşdük. Restorana gedərkən Xivə mənzərələrini seyr etmək şansım oldu.

Bu şəhər sülh və əmin-amanlıqla doludur. Zamanla donmuş kimi görünür: təmiz küçələr, az maşın, demək olar ki, tıxac yoxdur və hər yerdə yaşıllıq, rahat evlər və həyat ritmi var.

Səs-küylü, dinamik Bakıdan sonra bura bir istirahət məkanı kimi hiss olunurdu. Şəhərdə hər şey tələsmədən davranmağı aşılayır, sanki sizi dayanmağa və sadəcə müşahidə etməyə dəvət edir. Ruhunuzu dincəltmək üçün əsl uyğun məkandır.

İlk sınadığımız yemək kapşirma oldu - Bakı qutabını xatırladan, lakin daha qalın xəmirli ənənəvi özbək ləzzəti idi. Onun içliyi şirəli və ləzzətli, xəmiri isə qızılı qəhvəyi, yumşaq, bir az yağlı idi.

Sonra şivit-oşi təklif olundu. Süfrəyə uyğur yeməyi, bir növ laqman olan şivit-oşi gəldi. Sousun parlaq, yaşılımtıl rəngi, zəngin dadı, ət parçaları, tərəvəz və ədviyyatlar - hər şey heyrətamiz bir ahəngdarlıqla qarışmışdı.

Şərq nağılı

Qədim Xivə... Bu şəhər hansı təəssüratlar yaradır? Çoxsaylı qədim saraylar, minarələr və məscidlər - şəhər Şərq nağılının ab-havasına bürünüb. Həqiqətən, Xivəyə baş çəkməyən hər kəs Özbəkistanın əsl ruhunu hiss etməyib.

Nahardan sonra şəhərin əsas görməli yerlərini araşdırmaq üçün yola düşdük. Burada bizi şəhər administrasiyasının mətbuat xidmətinin rəhbəri Allanəzər İkramov qarşıladı. O, istiqanlılıqla gülümsədi və dərhal şəhər haqqında hekayəsi ilə hamını ovsunladı, yolda bizə bələdçilik etdi.

Onun sözlərinə görə, qədim Xivə müxtəlif təəssüratlar yaradır. “Dünyanın hər yerindən milyonlarla turistin buraya axın etməsi təəccüblü deyil”, - deyə o əlavə etdi.

“Arda Xivə” – Amudəryada liman şəhəri

“Bələdçimiz” izah etdi ki, Xivə şəhəri, ilk növbədə, özünəməxsus memarlıq abidələri olan İçan-Kala qalası ilə anılır. Lakin İkramovun sözlərinə görə, şəhər dəyişir və inkişaf edir. "Ürgəncdən Xivə istiqamətində sözün əsl mənasında dörd kilometr aralıda yeni bir şəhər yaranıb”, - deyə o bildirdi. “Diqqətlə baxsanız, qalanın silueti Xivənin özünə bənzəyir, yalnız daha kiçik miqyasdadır. Bu, yerli sakinlər artıq Xivənin peyk şəhəri adlandırdıqları yeni Arda Xivə turizm kompleksidir. O, 2024-cü ilin payızında Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin təşəbbüsü ilə inşa edilib.

Həmsöhbətimiz kompleksin adının əhəmiyyətini xüsusilə vurğuladı: “Arda Xivə” həm də “liman şəhəri” kimi tərcümə olunur. Bu, heç də təsadüf deyil. Amudərya çayı bir vaxtlar burada, Xivənin yaxınlığında axırdı. Hətta onun uzaq keçmişdə Xəzər dənizinə axdığı barədə məlumatlar da var. Bu gün bir vaxtlar çayın olduğu yerdə böyük göllər qalır. Onlardan biri olan Qovik-Kuli gölü 150 hektar ərazini əhatə edir. Yerli tarixçilərin fikrincə, qədim emalatxanalar burada yerləşirdi və İçan-Kala abidələrinin tikintisi üçün gil oradan götürülürdü”.

Su istirahət zonaları və ticarət meydanları

Suyun kənarında gəzirdik və İkramov gülümsəyərək bizə su sonalarını və ticarət meydanlarını göstərirdi.

O deyirdi: “Qovik-Kuli gölü yaxınlığında Böyük İpək Yolunun cazibəsini yenidən yaratmaq üçün hər bir turistin karvan ticarət yollarının və Şərq bazarlarının ruhunu yaşaya bilməsi üçün su istirahət zonaları və böyük ticarət meydanları yaradılıb”.

Qoş-Darvozanın oyma taxta darvazalarına yaxınlaşanda, sanki kompleksin girişinin məni keçmişə apardığını hiss etdim. “İçəri girəndə özünüzü kiçik bir Xivədə tapırsınız. Kalta-Minor qülləsinin bir nüsxəsi, çoxsaylı orta əsrlər üslublu memarlıq tikililəri, dar küçələr və avarçəkmə kanalları var. Burada qondola gəzintisi Şərq xəyalına, səhranın ortasında kiçik bir Venesiyaya girmək kimidir”, - deyə həmsöhbətimiz izah edir.

O, həmçinin əyləncə seçimlərindən - 4000 ziyarətçi üçün nəzərdə tutulmuş müasir attraksionları olan qapalı və açıq su parklarından, su skuter turları üçün zonalardan və daha çox şeydən qürurla bəhs edir: “Bu məkan ailəvi tətil və ya dostlarla vaxt keçirmək üçün əla yerdir”.

Qastronomiya: Xivə və Avropanın dadlı yeməkləri

Rahat restoran və kafelərin yanından keçirik. “Buradakı qastronomiya da yaxşı düşünülüb”, - deyə Allanəzər izah edir: “Milli və Avropa mətbəxi, ən yaxşı özbək aşpazlarından yeməklər, yerli “fast-food”u dadmaq imkanı - bütün bunlar turistlərin özlərini rahat hiss etmələri və bölgənin kulinariya irsinə bələd olmaları üçün nəzərdə tutulub”.

O, kompleksin mədəni komponentinə xüsusi diqqət yetirirdi. “Arda Xivə”nin mərkəzində 3000 yerlik amfiteatr yerləşir. Burada beynəlxalq festivallar, konsertlər və tamaşalar keçiriləcək. Nəhəng musiqili fəvvarə qonaqlar üçün mərkəzə çevriləcək, yeni kinoteatrlarda isə özbək və xarici kinematoqrafiyanın şah əsərləri nümayiş etdiriləcək”.

Tarixə qayıdan İkramov Xivənin saraylarından, Şərq xanlarının və əmirlərinin dəbdəbəli həyatından danışdı. “Hər bir hökmdar özünü saray otaqları, ecazkar bağlar və təsirli salonlarla əhatə etməyə çalışır, ən yaxşı sənətkarları, zərgərləri və memarları dəvət edirdi”, - deyə o, səmimi heyranlıqla bildirir.

“Nurullaboy” sarayı” xanların mirası

“Nurullaboy” sarayına yaxınlaşanda Allanəzər onun tarixini danışdı: “Bu saray Xivənin XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində olan ruhunu əks etdirir, gözəllik və əzəmət baxımından digər saraylarla rəqabət aparır. II Məhəmməd Rəhim Xan varlı tacir Nurullaboydan bağını satmasını istəyib. Tacir razılaşıb, amma bir şərtlə ki, bu bağ onun adını daşısın. Xan razılaşır və sarayın adı da əvvəlki kimi qalır”.

Saray xanın oğlu Əsfəndiyar Xan üçün tikilib və İçan-Kalanın şimal-qərb hissəsində yerləşir. “Hündür divarla əhatə olunub və dörd həyətdən ibarətdir”, -deyə “bələdçimiz” əlləri ilə işarə edərək izah edir. O əlavə edir: “Ön qapı, mühafizəçilər otağı, dəftərxana, bağlar və gül bağçasıdır - hər şey son təfərrüatına qədər düşünülüb”. II Rəhim Xanın ölümündən sonra sarayın yenidən qurulmasını da ətraflı təsvir edir: “Yüksəkrütbəli qonaqlar üçün qəbul otağı, xüsusi bişmiş kərpiclər, Almaniya istehsalı parket döşəmələr, alman mennonit sənətkarları tərəfindən hazırlanmış pəncərələr və qapılar, bəzək əşyaları, mələklər, çiçəklər və qızılı örtüklərlə bəzədilmiş tavanlar, ardından yeddinci otaqda qiymətli daşlar və tovuz quşu lələkləri ilə bəzədilmiş tavan olan ayrı bir bina var. Yeddi zalda Rusiyadan gətirilmiş çini sobalar və həmin dövrdə yenilik olan elektrik çilçıraqları var”.

O, bizi bütün dəhlizlərdən keçirir, xidmətçilərin və gözətçilərin yerləşdiyi yerləri, arxivləri, mədrəsəni, gül bağçasını göstərir. Sonra əlavə edir: “Bu gün saray tamamilə bərpa edilib. Bu, Xivənin canlı tarixidir, burada həmin dövrün nəfəsini, ipək paltarların xışıltısını, buxur ətrini və saray qəbullarının musiqisini hiss edə bilərsiniz”.

Xivədə ilk günümüzü belə başa vurduq. Yağışlı Daşkənddən buludların üzərindəki səhər günəşinin doğuşuna, səyahət yorğunluğundan Xivənin istiliyinə qədər uzun, yaddaqalan, kəşflər və duyğularla dolu gözəl bir gün yaşadıq.