Psixoloqdan XƏBƏRDARLIQ: Tiktok yeniyetmələrdə riskli davranışlara səbəb olur

""TikTok"-un açıq platforma olması yeniyetmələri müxtəlif davranış modelləri ilə üz-üzə qoyur. Onlar videolara baxdıqca, həm normal, həm də cəmiyyətə uyğun olmayan davranışları görür və bunlardan təsirlənirlər"
Bunu Demokrat.az-a açıqlamasında uşaq psixoloqu Sibel Piriyeva deyib.
O, bildirib ki, əgər yeniyetmənin ailədə müəyyən dəyərləri formalaşıbsa, tərbiyə, sosial davranış qaydaları, sərhədlərə hörmət və s. bu, onun düzgün seçim etməsində mühüm rol oynayır:
"Valideyn uşağa həm şəxsi sərhədləri, həm də cəmiyyətin sərhədlərini tanıtmalıdır. Məsələn, harada oynamağın, kimə necə cavab verməyin, hansı davranışın uyğun olub-olmamağının izah edilməsi uşağın gələcəkdə yanlış davranışlardan uzaq qalmasına kömək edir".
Mütəxəssis qeyd edir ki, uşağın dəyərləri erkən yaşlarda formalaşsa, gələcəkdə uyğun olmayan davranışlar ona “tanış” gəlmədiyi üçün seçməyəcək:
"Məsələn, bir uşağa yalnız kök verilirsə, qarşısına kök və şokolad qoyulduqda kökü seçəcək. Çünki o, tanıdığına yönəlir. Valideynlər üçün heç vaxt gec deyil, yeniyetməlik dövründə də dəyərlərin formalaşdırılmasına təsir etmək mümkündür. Sadəcə bir fərq var ki, uşaq dövründə uşaq valideyni dinləyir, yeniyetməlikdə isə valideyn yeniyetməni dinləməlidir".
Onun sözlərinə görə, yeniyetmələrin tez-tez yanlış addımlar atmasının əsas səbəblərindən biri onların beyninin fizioloji xüsusiyyətləridir:
"Bu dövrdə amikdala, yəni emosiyaların idarə olunduğu hissə daha aktiv olur. Prefrontal korteks isə, məntiqi düşünmə və qərarvermə mərkəzi gec yetişir və tam formalaşması 25 yaşa qədər davam edir. Bu səbəbdən yeniyetmələr əvvəl hərəkət edir, sonra düşünürlər. Onlara “niyə belə etdin?” deyə soruşduqda, cavabı hərəkətdən sonra axtarmağa başlayırlar".
Psixoloq bildirib ki, bir sözlə, emosiyalar məntiqdən öndə getdiyi üçün uşaqlar riskli davranışlara daha çox meyillidirlər və sosial şəbəkələr bu meyili daha da artırır.
Əfsanə Kamal
Demokrat.az