Icma.az
close
up
RU
Qafqazın ən qədim APOSTOL MƏBƏDİ: İsa peyğəmbərin təlimi, sitayiş edilən MÜQƏDDƏS YER FOTOLAR

Qafqazın ən qədim APOSTOL MƏBƏDİ: İsa peyğəmbərin təlimi, sitayiş edilən MÜQƏDDƏS YER FOTOLAR

Icma.az bildirir, Moderator.az portalına istinadən.

Kiş kəndi Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub ətəklərində, Azərbaycan Respublikasının qədim şəhərlərindən biri olan Şəkinin şimal-qərbində yerləşir. Kənd Şəki şəhərindən təxminən beş kilometrlik məsafədədir. Bu kənd dəniz səviyyəsindən 1200 metr hündürlükdə, Kiş çayının iki qolu arasında yerləşir və üç tərəfdən dağlarla əhatələnib. Kəndin 15 məhəlləsi var. Kişdə ən qədim evlər XV-XVI əsrlərə aiddir.

“Kiş” Tarix-Memarlıq Qoruğu məhz bu kəndin ərazisini əhatə edir. Qoruq 2003-cü ildən rəsmi fəaliyyət göstərir və 215 hektar əraziyə malikdir. Bu qoruğun əsas fəaliyyət istiqamətləri ərazisində dövlət nəzarətini həyata keçirmək, tarix və mədəniyyət abidələrinin mühafizəsini, toxunulmazlığını, eləcə də qoruğun inkişafını təmin etmək, təbii landşaftı qoruyub saxlamaqdır. 

                                                                                          Məbəd içərisində məbəd

Qoruğun ərazisində Qafqazın ən qədim məbədi - Kiş Alban məbədi yerləşir. İki min il yaşı olan Kiş Alban məbədi yalnız Azərbaycanda deyil, bütün Qafqazda ən qədim apostol məbədi sayılır. Birinci əsrdə İsa peyğəmbərin təlimi və ya Apostol Yeliseyin bütpərəstlik kahinlərinin razılığı ilə yaradılan bu məbədi hətta “məbəd içərisində məbəd” də adlandırmaq olar. 

Bu məbəd alban abidələri içərisində xüsusi statusa malikdir. Məbəd həm memarlıq abidəsi kimi, həm də tarixi abidə kimi dəyərlidir. Məbədin əsrlər boyu yerli sakinlər tərəfindən ziyarətgah kimi istifadə olunması onun müasir dövrədək salamat qalmasına səbəb olub. 

Kiş Alban məbədinin tədqiqi Qafqaz Albaniyasının tarixi xüsusiyyətlərini dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan verib. Məbədin öyrənilməsi və bərpasına həsr olunmuş birgə Azərbaycan-Norveç “Kiş” layihəsi 2000-ci ildə məşhur Norveç alimi Tur Heyerdalın dəstəyi ilə başlayıb və 2003-cü ildə tamamlanıb.

                                                                            Kəşfiyyat xarakterli arxeoloji qazıntılar

Hələ 1981-ci ilin dekabr ayında aparılan kəşfiyyat xarakterli arxeoloji qazıntı məbədin bünövrəsinin kasa şəklində və ya gəminin suda olan hissəsi quruluşunda olduğunu sübut edib. Çox qəribədir ki, Misir ehramları da bu cür bünövrə üzərində qurulub.

Kiş məbədində əsas arxeoloji qazıntılar 2000-ci ilin yayında aparılıb. Qazıntı zamanı məbədin aşağı hissəsinin arxeoloji qatlarından əldə edilən məlumatlar abidəni nəzəri və praktiki şəkildə bərpa etməyə imkan verib. Aydın olub ki, məbədin binası ehtimal olunduğundan da əvvəl tikilib. Bu qazıntılar b.e.ə 3500-cü illərdə Qafqazda yaranmış Kür-Araz mədəniyyəti kimi tanınan erkən Tunc dövrü mədəniyyətinin mövcudluğunu da təsdiqləyib.

Məlumdur ki, bu mədəniyyət Anatoliyanın şimal və cənubuna doğru, Suriyaya, İsrailə, Fələstinə, hətta Misirə qədər yayılıb. Məbəd təsadüfən bu yerdə tikilməyib. Hələ xristianlığın yaranmasından 3000 il əvvəl - indiki dövrdən 5000 il əvvəl bu məkanın sitayiş edilən müqəddəs yer olduğu güman edilir. 

Arxeoloji tədqiqatlar Kiş məbədinin tunc və antik dövrlərdən, həmçinin orta əsrlərdən gəlib keçdiyini sübut edib. 

                                                                                 Qafqaz Albaniyasının mənəvi həyatının mərkəzi

Kiş məbədi yüzilliklər ərzində Qafqaz Albaniyasının mənəvi həyatının mərkəzi olub. Qazıntı zamanı aşkar olunmuş qəbir abidələri aid olduqları dövrün maddi və mənəvi mədəniyyəti barədə geniş təsəvvür yaradır. Nəticələr Qafqaz Albaniyasının dəfn adətlərinin növlərinin - daş qutu qəbirlərin və sərdabələrin daxili strukturu, tarixi və xronoloji cəhətdən onların təsnifatının müəyyənləşdirilməsi baxımından əhəmiyyətli olub. 

Tapıntılar müxtəlif sənətkarlıq sahələrinin, xüsusilə də şüşə istehsalının yüksək inkişaf səviyyəsini sübut edir. Şüşə qablara aid qalıqların təhlili göstərir ki, onlar əsasən Şərq ölkələrində, o cümlədən Suriyanın b.e. V əsrinə aid şüşə istehsalı mərkəzlərində hazırlana bilərdi. Şüşədən hazırlanmış bəzək əşyaları sırasına VII əsrə aid qadın qolbaqları da tapılıb. 

Arxeoloji qazıntılar zamanı həm də nümuzmatik materiallar aşkar edilib. Bu sikkələrin başlıca xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onları yalnız pul vahidi kimi hesab etmək olmazdı. Sikkələrin üzərində heyvan, quş təsvirləri, astral işarələr, çar atributları əks olunub. Bu rəsmlər pulun hansı hökmdara məxsusluğunun müəyyənləşdirilməsi üçün zəruri amildir.

                                                                        Binanın tarixi simasını mümkün qədər saxlamaq

Elmi arxeoloji tədqiqatlardan sonra məbədin bərpasına başlanılıb. Bərpa zamanı binanın tarixən yaranmış simasını mümkün qədər saxlamaq, bir çox yenidənqurmalar nəticəsində qazanılmış elementlərə diqqətlə yanaşmaq və abidəni təhrif edən, XIX əsrdə onun memarlığına gətirilmiş yad əlavələrdən azad etmək əsas məqsəd olub.

Bərpa işləri 2003-cü ildə tamamlanıb. İndi isə bu məbəd Şimali Azərbaycanın ərazisində e.ə. IV - b.e VII əsrlərində mövcud olmuş dövlətin - Qafqaz Albaniyasının tarixi qoruq muzeyinə çevrilib. 

Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin 26 fevral 2003-cü il 50 saylı əmrinə əsasən “Kiş Tarixi-Memarlıq Qoruq Muzeyi” yaradılıb. 14 aprel 2009-cu ildə isə bu muzey “Qoruq” statusunu alıb.  

Qoruq “Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin strukturuna daxil olmayan tabeliyindəki qurumların Siyahısının təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2018-ci il 7 iyun tarixli 255 nömrəli qərarı ilə Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyinə verilib.

                                                                             İki min illik tarixin yerüstü və yeraltı dəlilləri

Hazırda “Kiş” Tarix-Memarlıq Qoruğunda arxeoloji, məişət etnoqrafik və heykəltəraşlıq nümunələri nümayiş etdirilir. Eksponatların bir qismi məbədin öz sahəsindən aşkar olunub, yerdə qalan hissəsi isə alban tarixini, mədəniyyətini əks etdirən və Azərbaycanın digər bölgələrindən tapılan nümunələrdir. Məbəd əsası qoyulduğu gündən bizim dövrümüzə qədər - 2000 illik tarixin yerüstü və yeraltı dəlillərini saxlayaraq dünyaya tanıtdırır. Kiş layihəsi tarixi və mədəni irsin öyrənilməsinin, qorunmasının gözəl nümunəsidir.  

Kiş kəndində ölkə əhəmiyyətli “Gələrsən-Görərsən” qalası, Kiş kənd qədim məscidi, arxeoloji abidə olan “Doxun Nekropolu”, yerli əhəmiyyətli “Qaynar” və “Sığnaq” yaşayış yerləri də var.

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:97
embedMənbə:https://moderator.az
archiveBu xəbər 18 Fevral 2025 10:25 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

“Landmark” bu dəfə Sahil Bababyevin idarəçiliyinə keçdi

21 Oktyabr 2025 11:26see256

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see241

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see233

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see206

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see189

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see181

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see173

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see171

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see171

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see164

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see163

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see154

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see153

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see152

Naxçıvan məktəblisi “Statistik olimpiada”nın qalibi olub

21 Oktyabr 2025 03:36see151

Bunları yesəniz gec YAŞLANACAQSINIZ

21 Oktyabr 2025 02:37see142

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see141

Türkiyəni sarsıdan cinayətlə bağlı daha bir nəfər saxlanıldı

21 Oktyabr 2025 01:51see136

Fransada tornado nəticəsində 1 nəfər ölüb, xəsarət alanlar var

21 Oktyabr 2025 03:34see134

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see132
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri