Qərbi Azərbaycan Xronikası: “Ermənilərin üç dəfə dağıtdığı Terp kəndində qız toyu olmurdu”

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Elçin Əlibəylinin təqdimatında “İrsimiz” rubrikasının növbəti buraxılışı hazırlanıb.

“Report” xəbər verir ki, “Xarabalığa çevrilən Terp kəndinin tarixi, mədəni irsi” adlı buraxılışda Dərələyəz mahalının Paşalı rayonunun Terp kəndinin tarixi, toy ənənələri və irsi araşdırılıb.

Bildirilib ki, Dərələyəz mahalının Paşalı (Əzizbəyov, Vayk) rayonu ərazisində yerləşən Tərp kəndi XIII əsrdə tarixi mənbələrdə adı çəkilən Derb kəndidir. Kənd XIV əsrdə xarabalığa çevrilib, XVII əsrdə yenidən bərpa edilib. Tərpçayın yaxınlığında yerləşib. Toponim Azərbaycan dilində “kiçik təpə” mənasında işlənən “tərp” sözü əsasında əmələ gəlib. Tərp sözü ərəb dilində dərb kimi “dağ keçidi, aşırım, dərə” mənasında işlənir. Kənddə 1831-ci ildən yalnız azərbaycanlı yaşayıb. 1918-ci ildə kənd erməni təcavüzünə məruz qalaraq sakinləri qırğınlarla qovulub. Yalnız 1920-ci ildə indiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra sağ qalanlar öz ata-baba torpaqlarına dönüblər. SSRİ hökumətinin xüsusi qərarı ilə kəndin sakinləri - azərbaycanlılar 1947-ci ildə yenidən zorla Salyan rayonunun Qarabağlı kəndinə köçürülmüş və kənd ləğv olunub. İndi xaraba kənddir.

Qeyd olunub ki, adı 13-cü əsrdə qeyd olunan, üç dəfə dağıdılan Terp kəndində qətl sınan gün uşaq və göyərçini kəcavəyə qoyub, ocağa aparırdılar. Bu kənddə qız toyu olmurdu. Toydan əvvəl paltarbiçdi mərasimi keçirilərdi və bunun xüsusi qaydası, eləcə də yaz gələn kimi bitkiləri toplamaq ardıcıllığı olardı.

Həmçinin ermənilərin Terp sakinini əsir götürməsindən, insanlara işgəncə vermələrindən, erməni mamaçaların 500-dən çox azərbaycanlı oğlan uşağını öldürməsindən də söz açılır.

Ümumiyyətlə, “İrsimiz” layihəsinin məqsədi Qərbi Azərbaycanın mahal və kəndlərində itməkdə olan irsimizin qorunub saxlanılması, yaşadılması və təbliği kənd sakinləri, tarixçilər, etnoloqlar, etnoqraflar, folklorşünasların dəlil və söhbətləri ilə böyük türk izlərinin araşdırılmasıdır.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulması, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri – qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, – fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.