Icma.az
close
up
RU
Qəribə amma həqiqət: Beynimiz daim öz özünü yeyir!

Qəribə amma həqiqət: Beynimiz daim öz özünü yeyir!

News24 saytına istinadən Icma.az xəbər verir.

İnsan beyninin imkanları uzun müddət dəyişməz hesab olunurdu. Alimlər düşünürdülər ki, yetkin insan beyninin əsas quruluşu sabitdir, yəni uşaqlıqda yaranan sinir əlaqələri əsasən dəyişməz qalır. Lakin zaman keçdikcə aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, bu fikir öz etibarlılığını itirir.

News24.az-ın xəbərinə görə, indi artıq qəbul edilir ki, beynimiz düşündüyümüzdən daha elastik, dəyişikliyə açıq və dinamik bir quruluşa malikdir. Bu elastiklik təkcə beynin yeni şeylər öyrənmə qabiliyyəti ilə bağlı deyil. Eyni zamanda bu, onun öz-özünü tənzimləməsi və lazım olduqda bəzi hissələrindən xilas olma qabiliyyəti ilə də birbaşa əlaqəlidir. Üstəlik, bu "xilas olma" prosesi düşünüləndən daha radikaldır: Beyn vaxtaşırı öz hüceyrə və əlaqələrini sözün əsl mənasında məhv edir.

Bədənimizdə çoxlu həyati proseslərin əsasını təşkil edən fagositoz, hüceyrələrin zərərli və ya artıq işləməyən strukturları udub məhv etməsini təmin edən mexanizmdir. İmmun sistemimiz bu prosesə tez-tez müraciət edir: ağ qan hüceyrələri basqın edən bakteriya və ya virusları fagositoz edərək orqanizmi qoruyur. Amma bu proses təkcə xəstəlik vaxtı deyil, həm də beynin öz daxilində daim davam edir.

Beyndə baş verən fagositozun əsas məqsədi sistemin düzgün işləməsini təmin etməkdir. Çünki beynin normal fəaliyyəti zamanı çoxlu tullantı maddələr yaranır. Hüceyrə səviyyəsində yaranan bu "dağıntı" vaxtında təmizlənməsə, yığılıb işləməyə mane ola bilər. Buna görə də, evdə müntəzəm təmizlik aparılması kimi, beynin də daxilində fasiləsiz bir baxım prosesi həyata keçirməsi lazımdır.

Beyin enerji baxımından orqanizmin ən tələbkar orqanlarından biridir. Təkcə əsas funksiyalarını yerinə yetirərkən belə, mövcud enerji ehtiyatlarının təxminən üçdə birini istifadə edir. Bu sıx istehlak hüceyrələr arasında daimi informasiya ötürülməsi, kimyəvi siqnalların ötürülməsi və strukturu dəyişikliklərin baş verməsi deməkdir. Bu da özü ilə artıq maddələri, istifadə olunmayan sinapsları və zamanla funksiyasını itirən hüceyrələri gətirir.

Yuxu zamanı bu təmizlik fəaliyyətləri daha sıx şəkildə baş verir. Yuxu haqqında olan çoxlu nəzəriyyələrdən biri də ondan ibarətdir ki, beyin bu dövrü bir növ "gecə növbəsi" kimi istifadə edir: gün ərzində yığılan sinir tullantıları yuxu zamanı fagositik hüceyrələr tərəfindən aradan qaldırılır.

Fagositoz təkcə təmizlik üçün deyil, inkişaf prosesində də əsas rol oynayır. Xüsusilə yeniyetməlik dövrünə qədəm qoyulduqda, "sinaptik kəsmə" adlanan proses başlayır. Bu dövrdə uşaqlıqda yaranan və artıq aktiv istifadə olunmayan sinir əlaqələri müəyyən edilib sistemdən çıxarılır. Bu həm enerjiyə qənaət edir, həm də beynin daha səmərəli işləməsinə imkan verir. Yəni beyin istifadə olunmayan yolları bağlayır və resurslarını daha vacib vəzifələrə yönəldir.

Bu proses təkcə təmizlik deyil, eyni zamanda yenidən qurulmadır. Beyn lazımsız əlaqələri aradan qaldıraraq idrak qabiliyyətini daha diqqətli və effektiv edir.

Beyin haqqında ən təəccüblü həqiqətlərdən biri onun statik deyil, daim forma dəyişən, özünü yeniləyən və lazım olduqda öz strukturlarını fəda edə bilən bir orqan olmasıdır. Onun elastikliyinin və uyğunlaşma qabiliyyətinin mənbəyi də buradadır. Amma bu elastiklik təkcə yeni şeylər öyrənmək qabiliyyəti ilə deyil, eyni zamanda köhnəni tərk etmək cəsarəti ilə mümkün olur./hit.az

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:110
embedMənbə:https://news24.az
archiveBu xəbər 01 Avqust 2025 20:06 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Putin dünyaya meydan oxudu: Avropanı gözləyən dəhşət Moskva böyük hücuma...

23 Sentyabr 2025 14:17see406

3 sultanlıq, 12 prezidentlik şahidi idi Vəfat etdi

22 Sentyabr 2025 20:20see142

Azərbaycanda vərəm xəstələrinin sayı 6 mini ÖTDÜ Rəsmi AÇIQLAMA

23 Sentyabr 2025 08:52see141

Fələstindən danışan Ərdoğanın mikrofonunu söndürdülər VİDEO

23 Sentyabr 2025 01:45see139

Qızıl Top Usman Dembelenin oldu

23 Sentyabr 2025 01:06see137

SINAM və Abyss “Abyss Hackathon 2025” üçün qeydiyyatı açdı 72 saatlıq qlobal onlayn yarış

22 Sentyabr 2025 15:07see131

Milli Musiqimizin Memarı” adlı konsert keçirildi FOTOLAR

23 Sentyabr 2025 16:08see130

Elariz Məmmədoğlunun zoopark macərası gündəm oldu

23 Sentyabr 2025 01:34see130

Rusiyadan Ağalarovlarla bağlı gözlənilməz TƏLƏB

23 Sentyabr 2025 12:45see129

“Fələstin xalqı üçün dövlətçilik mükafat deyil, hüquqdur“ Quterreş

23 Sentyabr 2025 01:32see128

Damcılı düşərgəsində arxeoloji qazıntıların dünəni və bu günü

23 Sentyabr 2025 11:04see128

A Seriyası: Son çempion evində qalib gəldi

23 Sentyabr 2025 01:18see127

ABŞ də pələng təlimçini öldürdü

23 Sentyabr 2025 06:17see126

Haaland Premyer Liqada yeni nailiyyətə imza atdı

22 Sentyabr 2025 15:38see125

İslam Mahaçev əfsanəvi restlerlə görüşüb FOTO

23 Sentyabr 2025 06:22see124

Pensiya alanların nəzərinə!

22 Sentyabr 2025 15:00see121

Evdə sistem qoşulması qanunla qadağan edilsin TƏKLİF

23 Sentyabr 2025 21:01see120

Şəbnəm Tovuzlu: “Vəfa mənim üçün bacıdır” VİDEO

24 Sentyabr 2025 00:42see120

Arda Güləri nə gözləyir? Real Madrid qərarını verdi

24 Sentyabr 2025 03:41see118

Upamekanonun “Real” arzusu

22 Sentyabr 2025 20:21see118
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri