Qlobal münaqişələr və Azərbaycanın yanaşması: Təcrübə və gələcək perspektivlər

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev martın 13-də XII Qlobal Bakı Forumu zamanı “Euronews” televiziyasına müsahibəsində qlobal münaqişələrin artmasının dünya sabitliyinə mənfi təsir etdiyini vurğuladı və hər bir ölkənin öz taleyini idarə etməsinin vacibliyini qeyd etdi. Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Yaxın Şərqdəki hadisələr və Afrikadakı gərginliklər, dövlətlərin öz milli maraqlarını qorumağa çalışdıqları və xarici yardımlara arxalanmadıqları bir dövrün əlamətləridir. Prezident, bu cür hadisələrdən alınması gərəkən dərsləri açıqlayaraq, dövlətlərin öz güclərinə və daxili resurslarına daha çox güvənmələrinin əhəmiyyətini vurğuladı. Builki Forumun mövzusu “Dünya Düzəninin Yenidən Düşünülməsi”dir. Hamının qlobal səviyyədə üzləşdiyi məsələlərlə bağlı Prezident İlham Əliyev deyib: “Bu gün hər kəs tərəfindən bölüşülən fikir odur ki, hazırda yeni qaydaların müəyyənləşdirilməsi prosesi baş verir. Bildiyimiz dünya nizamı artıq mövcud deyil. Hələ ki, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən istifadə olunacaq qarşılıqlı əlaqə konfiqurasiyası heç kəsə bəlli deyil. Buna dair fərqli fikirlər var. Lakin aydın olan odur ki, birincisi, hər bir ölkə özünün daxili işlərinə və daxili imkanlarına daha çox diqqət ayırmalı, hər hansı bir yardıma və hətta beynəlxalq hüquqa arxalanmamalıdır. Beynəlxalq hüququn selektiv tətbiqinin qurbanı olan Azərbaycanın gələcəyini daxili resurslar hesabına qurması baxımından böyük təcrübəsi var. İkincisi, gələcək üçün vacib məsələlərdən biri odur ki, ölkələr beynəlxalq təsisatlar çərçivəsində fəaliyyətə deyil, ikitərəfli münasibətlərə daha çox əhəmiyyət verəcəklər. Çünki bu gün bəzi beynəlxalq təşkilatlar ya öz zəifliyini nümayiş etdirir və ya tamamilə iflic vəziyyətindədir. Əlbəttə, biz hələ ki, qlobal transformasiyanın ilkin mərhələsindəyik və bir çox məsələ hadisələrin gedişatından asılı olacaq”. Qlobal kollektiv yanaşma olaraq hadisələrdən nəyi öyrənərək irəliləmək olar fikrinə gəlincə cənab Prezident bildirib ki, “Bizim yanaşma ondan ibarətdir ki, biz qlobal nizamı olduqca düzgün qiymətləndirirdik. Milli maraqlarımız məsələsində biz heç kəsə və ya heç bir təsisata arxalanmamışıq. Olsun Rusiya-Ukrayna müharibəsi, yaxud Yaxın Şərqdəki hadisələr və Afrikadakı gərginlik – hər bir ölkə anlamalıdır ki, o öz taleyinin sahibidir. Onlar bunu nə qədər tez başa düşsələr bu, onlar üçün bir o qədər də yaxşı olar. Çünki əgər siz həmişə kiminsə yardımına bel bağlasanız, birincisi, bu sizi zəiflədəcək, ikincisi, bu yardımın daimi olacağına dair heç bir zəmanət yoxdur, üçüncüsü də siz suverenliyinizin bir hissəsini itirmiş olursunuz. Çünki əgər siz həmişə kimdənsə asılısınızsa və həmişə kimdənsə yardım istəyirsinizsə, onda bir gün gələcək həmin şəxs gəlib sizdən hesabat istəyəcək. Bizim təcrübəmiz uğurlu olmuşdur və onun uğurlu olması sübuta yetirilmişdir. Yəni biz öz resurslarımıza güvənirdik, biz suverenliyimizi və ərazi bütövlüyümüzü özümüz bərpa etdik və indi də gələcəyimizi özümüz qururuq. Hesab edirəm ki, bu çox vacib bir nəticədir və bu, təkcə nəzəriyyə deyil, bu, Azərbaycanda baş verənlərdir”. Gələcəyə baxışa gəldikdə, bu qlobal sabitliyin yekunda haraya gedəcəyinə dair isə ölkə başçısı belə deyib: “Bu məsələdə mən o qədər də nikbin deyiləm. Mən realist olmağa üstünlük verirəm. Növbəti aylar və ya hətta illərdə sabitliyə nail olacağımızı düşünmürəm. Rusiya-Ukrayna müharibəsindən söhbət gedirsə, hətta müharibə dayansa belə, müharibənin yenidən başlamayacağına dair heç bir zəmanət yoxdur. Bir vaxtlar demək olar ki, otuz il ərzində bizdə - Azərbaycan və Ermənistan arasında atəşkəs razılaşması var idi. Bu razılaşmaya 1994-cü ilin yazında nail olunmuşdur. Lakin bu müharibənin sona çatması demək deyildi. Sadəcə transformasiya baş vermişdir və müharibə yalnız sülh sazişi imzalananda bitir. Hətta indiki dövrdə, İkinci Qarabağ müharibəsinin bitməsindən beş il keçməsinə baxmayaraq, bizim Ermənistanla sülh müqaviləmiz yoxdur. Bəli, sakitlikdir, itkilər yoxdur və bu da bugünkü vəziyyətin böyük üstünlüyüdür. Lakin sülh sazişi imzalanana qədər burada sabitlik olmayacaq. Eyni yanaşmanı dünyanın bütün digər hissələrinə - Yaxın Şərqə və Afrikaya da şamil etmək olar. Əfsuslar olsun ki, münaqişələrin sayı artmaqdadır və əgər siz öz həllini tapmış münaqişə axtarsanız, görə bilərsiniz ki, sadəcə burada, Qarabağda olan münaqişə öz həllini tapıb. Bu, beynəlxalq hüquq, tarixi ədalət əsasında həllini tapmış yeganə münaqişədir. Bu həlli bütün dünya qəbul edir”. Azərbaycan, uzun müddət xarici təsirlərdən uzaq durmağa çalışmış və müstəqil siyasət yürütmüşdür. Prezident İlham Əliyev müsahibədə ölkəmizin öz resurslarına dayanaraq, ərazi bütövlüyünü bərpa etməsinin və müstəqil siyasətinin uğurlu olduğunu qeyd etdi. Azərbaycanın bu təcrübəsi, qlobal münaqişələrdən nə qədər asılı olmadan ölkənin öz gücünə arxalanaraq müvəffəqiyyət əldə edə biləcəyini sübut edir. Azərbaycan, beynəlxalq hüquq və tarixi ədalət əsasında Qarabağ məsələsini həll etməklə, digər ölkələrə nümunə olmuşdur. Prezident İlham Əliyev qlobal sabitlik mövzusunda daha realist yanaşmanı seçdi və yaxın gələcəkdə sabitliyin təmin olunacağına dair nikbin olmadığını bildirdi. Azərbaycan üçün isə əsas məsələ, bu sabitliyin möhkəm təməl üzərində qurulması və hərbi qarşıdurmaların qarşısını almağa çalışmaqdır.

David İbramxəlilov,
YAP Qusar rayon təşkilatının sədri