Icma.az
close
up
RU
Qlobal sabitliyə təhdidlər... Üçüncü Dünya Müharibəsi ola bilərmi?

Qlobal sabitliyə təhdidlər... Üçüncü Dünya Müharibəsi ola bilərmi?

Icma.az, Aznews.az portalına istinadən məlumat yayır.

“Hazırda beynəlxalq münasibətlər sistemi ciddi bir böhranla üzləşməkdədir. Çünki yeni dünya düzəni formalaşmaqdadır, lakin hələ tam formalaşmayıb. Bunun baş verməsi üçün, bəlkə də, böyük müharibələr və münaqişələr yaşana bilər. Tarix boyu baş vermiş böyük müharibələrdən sonra dünya düzənini nizamlayacaq sistemlər qurulmuşdur. Məsələn, 30 illik müharibədən sonra Vestfal sistemi, Napoleon müharibələrindən sonra Vyana sistemi, Birinci Dünya müharibəsindən sonra Versal və Vaşinqton sistemləri, İkinci Dünya müharibəsindən sonra isə Yalta-Potsdam sistemi formalaşmışdır. Lakin Soyuq müharibədən sonra belə bir sistem yaranmadı. Bu boşluğun mövcudluğu, eyni zamanda, İkinci Dünya müharibəsinin qalıqları olan beynəlxalq təşkilatların qeyri-effektiv fəaliyyəti dünyada baş verən müharibə və münaqişələrin geniş yayılmasının əsas səbəblərindən biridir”.

Bu fikirləri AzNews.az-a açıqlamasında siyasi şərhçi Sultan Zahidov deyib.

Xatırladaq ki, son zamanlarda müşahidə olunan proseslər fonunda, 80 ilə yaxın bir müddət ərzində dünyanın siyasi və hərbi münasibətlər sistemində vacib rol oynayan beynəlxalq qurumların mövcud şərtlərə cavab vermədiyi və özünü doğrultmadığı barədə fikirlər səsləndirilir. İkinci Dünya müharibəsindən sonra yaradılan BMT, NATO, ATƏT, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı və digər təşkilatların funksionallığını itirdiyi bildirilir. Xüsusilə ABŞ-da Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsindən sonra NATO və BMT-nin əvvəlki təsir gücünə malik olmadığına dair müzakirələr daha da aktuallaşıb.

Siyasi şərhçi qeyd edib ki, bugünkü dünya müəyyən mənada İki Dünya müharibəsi arasındakı dövrə, xüsusilə 1930-cu illərə bənzəyir.

“Həmin dövrdə beynəlxalq sistemin əsas qurumu olan Millətlər Liqası qeyri-effektiv fəaliyyət göstərirdi. ABŞ həmin quruma üzv olmadı, baxmayaraq ki, bu ideyanı ABŞ Prezidenti Vudro Vilson irəli sürmüşdü. Millətlər Liqası İtaliyanın Həbəşistanı, Yaponiyanın isə Mancuriyanı işğal etməsinə göz yumdu. Bu, çox təhlükəli bir presedent yaratdı və digər dövlətlərdə də işğalçılıq niyyətlərini artırdı. Nəticədə, 1939-cu ildə Almaniyanın Polşanı işğal etməsi İkinci Dünya müharibəsinin başlanmasına gətirib çıxardı. Bu gün də oxşar ssenarilərin şahidi oluruq. BMT başda olmaqla beynəlxalq qurumlar münaqişə və müharibələrin həllində effektiv rol oynaya bilmirlər. Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Yaxın Şərqdəki gərginliklər və digər dövlətlərin aqressiv ritorikası göstərir ki, beynəlxalq qurumlarda ciddi islahatlar aparılmalıdır. Hətta bəlkə də, yeni bir beynəlxalq qurum yaradılmalıdır ki, dünya düzəninin sabitliyini və təhlükəsizliyini təmin edə bilsin. Hazırda fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlar – nə Avropa Şurası, nə ATƏT, nə də BMT – öz funksiyalarını yetərincə yerinə yetirə bilmirlər. NATO-ya gəldikdə isə, bu, hərbi bir qurumdur. Lakin əgər ABŞ NATO-dan çıxarsa (belə bir təhdid var), bu, alyansın işləkliyini ciddi şəkildə sual altına qoyacaq. Belə olan halda beynəlxalq münasibətlər sistemində xaos və anarxiya daha da dərinləşə bilər ki, bu da dövlətlərarası müharibələrin və hətta yeni bir dünya müharibəsinin başlanmasına zəmin yarada bilər”.

Siyasi şərhçi daha sonra bildirib ki, beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsində realizm məktəbi mövcuddur:

“Realistlərə görə, beynəlxalq təşkilatlar dövlətlər tərəfindən, onların maraqlarını təmin etmək üçün yaradılıb. Yəni, əgər beynəlxalq təşkilatın siyasəti dövlətlərin maraqları ilə üst-üstə düşməzsə, həmin dövlətlər bu qurumlardan çıxırlar. Məsələn, Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxmasını buna misal göstərə bilərik. Eyni zamanda, realistlər hesab edirlər ki, böyük güclər beynəlxalq təşkilatların qayda-qanunlarına məhəl qoymurlar. ABŞ-ın 2003-cü ildə Əfqanıstana və İraqa hərbi müdaxiləsi, 1999-cu ildə Yuqoslaviyanın bombalanması, Rusiyanın 2014-cü ildə Krımı ilhaq etməsi və 2022-ci ildə Ukraynaya genişmiqyaslı hücum başlatması bu fikri təsdiqləyən nümunələrdir. Yəni, realistlərə görə, beynəlxalq siyasətdə əsas aktorlar dövlətlərdir. Beynəlxalq təşkilatlar isə yalnız müəyyən dəyərlərin və ideyaların yayılmasına töhfə verə bilərlər. Onlar iqtisadi və ticari əlaqələrin inkişafında müəyyən rol oynasalar da, dövlətlərin xarici siyasətinə effektiv şəkildə təsir göstərə bilmirlər. Hazırkı dünya siyasətinə nəzər yetirsək, görərik ki, beynəlxalq qurumlar dövlətləri nizamlamaqda kifayət qədər təsirli deyil. Bu isə qlobal sabitlik üçün ciddi risklər yaradır”.

Rəfiqə NAMAZƏLİYEVA,

AzNews.az

Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün Icma.az-ı izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
seeBaxış sayı:34
embedMənbə:https://www.aznews.az
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

2025-ci il bayram tətil günləri: Novruz, Ramazan və Qurban bayramı tarixləri açıqlandı

14 Mart 2025 00:31see758

Taksi qiymətləri artacaq?

13 Mart 2025 18:47see232

Sırski Ukrayna qoşunlarının Sudjadan çıxarılmasını əmr edib

13 Mart 2025 08:18see166

Zaur Paşayevlə bacarmadıq Lənkəran ın baș məşqçisi

14 Mart 2025 02:37see117

Bakının bir çox yollarında tıxac müşahidə edilir SİYAHI

13 Mart 2025 08:29see116

Volkswagen və Audi elektromobillərini geri çağırır

13 Mart 2025 08:41see112

İnsan beyin hüceyrələrindən kompüter hazırlanıb

14 Mart 2025 21:02see111

ABŞ nin atəşkəs təklifi: Sülh, yoxsa strateji hesab?

13 Mart 2025 18:31see111

Haber Global da Türkiyənin əsas silah tədarükçülərinin adları açıqlanıb

13 Mart 2025 17:41see110

Fransaya casusluqda ittiham edilən şəxs: Mənə palçıq vulkanları tərəfdə görüşməyi təklif etdi

13 Mart 2025 18:44see110

Ciddədən ciddi mesajlar...

13 Mart 2025 08:31see110

Bakının hansı küçələrində sıxlıq var? 14.03.2025

14 Mart 2025 08:21see110

Bu metalın qiyməti 17 min manata yüksələcək Səbəb

13 Mart 2025 11:30see109

Bosniya və Herseqovina ABŞ, Fransa və ya digər bir ölkənin müstəmləkəsi deyil Jelka Tsviyanoviç

13 Mart 2025 11:37see109

Gözyaşı axarının bərpası məqsədi ilə 234 oftalmoloji əməliyyat icra olunub

13 Mart 2025 17:18see109

Bako Sahakyan: Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində “İskəndər M”, “Toçka U” kimi silahlar olmayıb

14 Mart 2025 16:01see109

Pekində İranın nüvə problemi ilə bağlı iclas başladı

14 Mart 2025 08:36see109

Kanada Suriyaya qahmar çıxır

13 Mart 2025 10:44see109

Füzulidə Prius qəzaya DÜŞDÜ

13 Mart 2025 11:46see108

Əgər lazımi miqdarda su içilməsə,... ŞƏRH EDİLDİ

13 Mart 2025 16:21see108
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri