Qusardakı palçıq axını TƏBİƏTİN XƏBƏRDARLIĞIDIR? Elmi izah

Bu həftə Qusar rayonunun Ləzə kəndinə gələn palçıq axını narahatlığa səbəb olub. Hadisə ilə bağlı görüntülər sosial şəbəkələrdə yayılıb.

Bəs görəsən, belə güclü palçıq axınına nə səbəb olub?

View this post on Instagram

A post shared by Oxu.Az (@oxuaz)

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Coğrafiya İnstitutunun şöbə müdiri, ekoloq Ənvər Əliyev mövzu ilə bağlı Oxu.Az-a danışıb.

O bildirib ki, palçıq axınları torpaq və süxurların suya doyaraq dayanıqlığını itirməsi nəticəsində yaranır:

"Əsasən, güclü yağıntılar, qarın sürətlə əriməsi və ya yeraltı suların səviyyəsinin qalxması bu prosesi sürətləndirir. Qrunt suları torpağı yumşaldaraq onu maye halına gətirir və yığılıb qalmış torpaq kütlələri sürüşərək durulaşmış şəkildə axmağa başlayır.

Əvvəlcə torpağın üst qatı zəifləyir, yamaclarda kiçik parçalanmalar başlayır. Daha sonra bu parçalanmalar birləşərək əvvəlcə zəif, sonra isə güclənən axıntılar əmələ gətirir. Torpağı saxlayan dayanıqlı sistem olmadıqda sürüşmə kütləsi sürətlə aşağıya doğru hərəkət edir.

Xüsusilə dağlıq ərazilərdə bu proses daha çox müşahidə olunur. Çünki orada dərələr, xırda axarlar və dərəvari çaylar palçıq axınlarına meyillidir. Lakin yalnız dağlarda deyil, yamaclı düzənliklərdə, yarımsəhra zonalarında və geoloji cəhətdən qeyri-sabit ərazilərdə də bu hadisələr baş verə bilər".

Ekspert əlavə edib ki, palçıq axınlarının yaranmasında antropogen amillər də mühüm rol oynayır:

"Meşələrin qırılması, torpaqların həddindən artıq becərilməsi, yol və tikinti işləri yamacların dayanıqlığını zəiflədir və prosesi sürətləndirir.

View this post on Instagram

A post shared by Oxu.Az (@oxuaz)

Zəlzələlər də yamaclarda torpaq kütlələrinin hərəkətə gəlməsinə səbəb ola bilər.

Nəticə etibarilə, palçıq axınları təbiətin adi geoloji hadisəsi olsa da, insanların məskunlaşdığı yerlərə yaxın olduqda ciddi təhlükə yaradır. Yolların, körpülərin, elektrik xətlərinin və kənd təsərrüfatı sahələrinin zədələnməsi, həmçinin insan həyatı üçün risklər mövcuddur. Buna görə də belə ərazilərdə monitorinq aparılması, qoruyucu qurğuların tikilməsi və təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi vacibdir".

Məhərrəm Əliyev